S Ł O W N I K     I N F O R M A T Y C Z N Y

A

ADA - strukturalny język programowania wysokiego poziomu wynaleziony w latach siedemdziesiątych do projektowania systemów obronnych. W tej chwili używany jest do sterowania procesami.

Account - (ang.) konto. Patrz poczta elektroniczna.

Adres - oznaczenie miejsca przechowywania danych w pamięci komputera niezbędne do ich wyszukiwania. Procesor odwołuje się do pamięci podając adres konkretnej komórki, a następnie odczytuje z niej dane.

Adres internetowy - adres nadawany każdemu użytkownikowi sieci Internet zwany też numerem IP (ang. IP number). Adres ten zapisywany jest jako cztery zrozumiałe dla komputera liczby, na przykład: "204.71.177.35". Ponieważ trudno jest zapamiętać tak długą kombinację cyfr, dlatego łatwiej wpisać adres tzw. domenowy, np.: "biuro@nazwaFirmy.com.pl.". Znak "@" rozdziela adres właściwy znajdujący się po prawej stronie od nazwy użytkownika tego adresu po lewej.

AGP - szybka szyna lokalna stosowana w komputerach opartych o procesory Pentium, wykorzystywana zwykle do podłączania karty graficznej.

Akapit - (ang. paragraph) bloku tekstu wizualnie oddzielony od reszty dokumentu, wyodrębniony z powodu swej treści poruszającej nowy wątek.

Aktualizacja - (ang. upgrade) ulepszenie; nowocześniejszy wariant oprogramowania lub sprzętu oferowany użytkownikom ich starszych wersji i sprzedawany zwykle po atrakcyjnej cenie. Niektóre firmy oferują klientom uaktualnienia swych produktów bez dodatkowych opłat.

ALGOL - (ang. Algorithmic Language) jeden z pierwszych algorytmicznych języków programowania wysokiego poziomu wynaleziony w Europie we wczesnych latach sześćdziesiątych.

Algorytm - określony sposób postępowania wyrażony metodą krokową. Przeznaczeniem algorytmu jest w miarę przejrzyste ukazanie procedury rozwiązania określonego zadania.

ALU - (ang. Arithmetic and Logic Unit) patrz jednostka arytmetyczno-logiczna.

AMD - producent podzespołów elektronicznych, w tym mikroprocesorów takich jak np. K5, K6 czy K6-2. Procesory tej firmy są powszechnie stosowane w wielu komputerach osobistych.

America Online - komercyjna sieć informatyczna oferująca użytkownikom dostęp do archiwów plików, grup dyskusyjnych, baz danych, poczty elektronicznej i innych usług

Analogowy - urządzenie charakteryzujące się ciągłą (płynną) zmianą odmierzanej wielkości. Przykładem może być termometr rtęciowy lub nakręcany zegarek wskazówkowy.

Animacja- seria nieruchomych obrazków (ang. frames), które wyświetlane jeden po drugim tworzą wrażenie płynnego ruchu. Im więcej następujących po sobie obrazków mało różniących się od siebie w szczegółach, tym płynniejsza jest animacja. Coraz częściej animacje tworzone są przy pomocy programów komputerowych (na przykład filmy rysunkowe dla dzieci).

ANSI - (ang. American National Standard Institute) Amerykański Narodowy Instytut Standaryzacji - wchodząca w skład ISO organizacja amerykańska zajmująca się normalizacją standardów, między innymi w dziedzinie informatyki i telekomunikacji.

Aplikacja - ogólna nazwa programów użytkowych napisanych dla konkretnych zastosowań. Aplikacje przeznaczone są do uruchamiania na określonych typach komputerów.

Apple Computer - amerykańska firma produkująca komputery Macintosh - pierwsze komputery osobiste o przyjaznym interfejsie użytkownika wykorzystującym graficzne elementy kontroli takie jak menu i ikony. Komputery firmy Apple spotykane są głównie w USA i nie są kompatybilne z komputerami osobistymi typu IBM PC używanymi powszechnie w Europie.

Architektura komputera - podstawowe założenia technologiczne określające dobór urządzeń wykorzystywanych do budowy danego typu komputera. Opisują one również sposób połączenia wszystkich elementów wchodzących w jego skład. Główną cechą nowoczesnej architektury komputerowej jest możliwość tworzenia różnych zestawów (konfiguracji) w zależności od potrzeb użytkownika.

Architektura von Neumanna - podstawowy typ architektury komputera spotykany w większości komputerów osobistych. Polega on na zastosowaniu jednego procesora do realizacji wszystkich podstawowych zadań komputera. Procesor jest tu elementem nadrzędnym - jako jednostka stale aktywna dyktuje rytm pracy, przetwarza dane i koordynuje pracę podzespołów z nim współpracujących.

Archiwizacja - tworzenie zapasowych kopii danych umożliwiające ich odtworzenie w przypadku wystąpienia awarii. Częsta archiwizacja jest zalecana szczególnie przy oprogramowaniu obsługującym przedsiębiorstwa. Patrz kopia bezpieczeństwa.

Argument - (ang. argument) patrz parametr.

Arkusz kalkulacyjny - (ang. spreadsheet) program użytkowy służący do robienia różnych obliczeń. Taki program pozwala na wpisanie danych do komórek, które tworzą tabele o ponumerowanych kolumnach i wierszach. Na wartościach zawartych w tych komórkach można dokonywać operacji matematycznych, a wyniki mogą być dowolnie przetwarzane. Wyniki obliczeń mogą być przedstawiane nie tylko jako liczby, lecz także jako diagramy i wykresy.

Arytmetyka - (ang. arithmetic) dział matematyki zajmujący się najprostszymi właściwościami liczb i działaniami na liczbach zapisanych za pomocą cyfr.

Arytmetyka stałoprzecinkowa - metoda przeprowadzania działań na liczbach przez maszynę używającą jedynie liczb całkowitych. Charakteryzuję się ona dużą szybkością działania i stałą dokładnością.

Arytmetyka zmiennoprzecinkowa - metoda przeprowadzania działań na liczbach przez maszynę rozkładającą każdą liczbę dziesiętną na dwie części. Ta metoda przeprowadzania działań znajduje zastosowanie w przeprowadzaniu działań zarówno na liczbach bardzo małych, jak i bardzo dużych. W przeciwieństwie do arytmetyki stałoprzecinkowej cechuje ją stosunkowa powolność wykonywania.

ASCII - (ang. American Standard Code for Information Interchange) standardowy system kodowania znaków umożliwiający komputerowy przekaz danych. Jego istotą jest przypisanie znakom składowym danych (np. litery, cyfry, itp.) liczb z zakresu od 0 do 127 a w przypadku rozszerzonej wersji kodu liczb z zakresu od 0 do 255.

Asembler - język programowania niskiego poziomu posługujący się mnemonikami. Mnemoniki to słowa kluczowe odpowiadające pojedynczym rozkazom zrozumiałym dla procesora. Asemblerem bywa też czasem nazywany program tłumaczący mnemoniki na instrukcje kodu maszynowego.

Autokontrola - programowa procedura uruchamiana przy starcie urządzenia (np. komputera, drukarki) dla sprawdzenia poprawności działania jego podzespołów. Jest ona zwykle "zaszyta" w pamięci ROM. Niektóre programy komputerowe przed uruchomieniem własnego kodu również przeprowadzają kontrolę własnych składników.

Automatyzacja - zastępowanie pracy człowieka przez wyspecjalizowane maszyny. W niektórych fabrykach maszyny wykonują tylko określone zadania, podczas gdy w innych zastąpiły ludzi całkowicie. Spotyka się już zakłady, w których ludzie pełnią jedynie funkcje nadzorcze (np. niektóre fabryki samochodów). Głównym przyczyną rozwoju automatyzacji jest większa wydajność i precyzja maszyn.

Auto-start - definiowany przez użytkownika komputera zastaw poleceń, parametrów i programów uruchamianych automatycznie w momencie uruchomienia komputera.

Backspace - klawisz funkcyjny znajdujący się na klawiaturze, pozwala na cofnięcie kursora z jednoczesnym wymazaniem znaku znajdującego się bezpośrednio przed kursorem.

B

Back-up - patrz kopia bezpieczeństwa.

Bajt - (ang. byte) porcja informacji w pamięci komputera składająca się z 8 bitów. Bajt jest jednostką pojemności pamięci.

Bankomat - maszyna umożliwiająca klientom banku dokonywanie operacji na swoich kontach bez potrzeby odwiedzania siedziby banku. Bankomat dokonuje identyfikacji klienta porównując dane zawarte na jego karcie magnetycznej z danymi bankowego komputera. Jeśli weryfikacja przebiegnie pomyślnie, bankomat dokonuje wypłat gotówkowych. Bardziej zaawansowane bankomaty informują o stanie konta i dokonanych przelewach.

BASIC - (ang. Beginners All-purpouse Symbolic Instruction Code) język programowania wysokiego poziomu opracowany w latach sześćdziesiątych w USA. Jest jednym z pierwszych języków programowania posługujących się składnią przypominającą słowa w języku angielskim.

Baza danych - obszerny zbiór informacji przechowywany w pamięci komputera. Bazami danych zarządzają specjalne programy, które umożliwiają zapamiętywanie, segregację i szybkie wyszukiwanie informacji. Z baz danych korzysta dziś prawie każdy. Dzięki bazom danych można zarządzać magazynami, zbierać dane o pracownikach, partnerach handlowych, sortować i przetwarzać wieloletnie wyniki badań naukowych.

BBS - (ang. Bulletin Board System) elektroniczna tablica ogłoszeniowa która pozwala użytkownikom sieci komputerowej na umieszczanie informacji którą mogą odczytać pozostali użytkownicy sieci. BBS umożliwia również korzystanie z poczty elektronicznej i baz danych. BBS na ogół funkcjonuje jako serwer przyłączony do sieci komputerowej. Dawniej BBS'y były osiągalne głównie poprzez sieć telefoniczną za pośrednictwem modemów.

BCD - (ang. Binary Coded Decimals) liczby dziesiętne przedstawione binarnie w postaci czterech cyfr składających się z zer i jedynek - od 0000, 0001, ... do 1001. Technika ta stosowana jest między innymi do sterowania i programowania cyfrowych układów elektronicznych, z których zbudowane są komputery.

Benchmark - (ang.) program będący wzorcowym testem sprawdzającym wydajność sprzętu komputerowego lub zainstalowanego na nim oprogramowania.

Biblioteka oprogramowania - komplet programów komputerowych dostosowany do potrzeb użytkownika i parametrów sprzętu. Duże aplikacje składają się wielu mniejszych programów również zwanych bibliotekami. Pełnią one rozmaite funkcje i przeznaczone są do wykonywania różnych zadań. W systemie Windows biblioteki stanowiące część większych pakietów programowych mają rozszerzenia DLL.

Binarny system liczbowy - inaczej system dwójkowy lub zero-jedynkowy. Metoda zapisu liczb posiłkująca się wyłącznie dwoma cyframi: 0 i 1, których to kombinacje mogą przedstawić dowolna liczbę. Np. ciąg binarny 11011 przedstawia liczbę 27. System dwójkowy doskonale nadaje się do zastosowań informatycznych, gdyż komputerom najłatwiej jest operować na liczbach zapisanych właśnie w tym systemie. Jedną z odmian dwójkowego systemu zapisu liczb jest kod BCD.

BIOS - (ang. Basic Input/Output System) blok programów zaszyty w pamięci ROM na płycie głównej. Zawiera on procedury obsługi podstawowych składników komputera. Stanowi programową podbudowę systemu operacyjnego. Po uruchomieniu komputera BIOS sprawdza poprawność działania i konfigurację zainstalowanych urządzeń a następnie wczytuje system operacyjny do pamięci.

Bit - (ang. binary digit) cyfra binarna; najmniejsza jednostka informacji zrozumiała dla komputera. Przyjmuje on umowne wartości 0 lub 1. W komputerze wartości binarne reprezentowane są przez dwie wysokości napięcia elektrycznego identyfikowane przez podzespoły elektroniczne. Przy zapisie na nośniku magnetycznym bit identyfikowany jest na podstawie analizy stopnia namagnesowania poszczególnych obszarów nośnika danych.

Bit kontrolny - dodatkowy bit dołączany do danych binarnych przesyłanych między urządzeniami komputerowymi. Umożliwia sprawdzenie bezbłędności transmisji. Patrz kontrola parzystości.

Bit parzystości - Patrz kontrola parzystości.

Blank - (ang.) pusty symbol.

Blok danych - wyodrębniony zbiór danych zapisanych w pamięci operacyjnej komputera lub na zewnętrznym nośniku.

Blok numeryczny - patrz klawiatura numeryczna.

Błąd odczytu - niepoprawny odczyt informacji zapisanych na nośniku pamięci. Może on być spowodowany błędem programu lub uszkodzeniem nośnika.

Błąd składni - błąd powstały na skutek zastosowania złej składni zapisu poleceń przy pisaniu programu komputerowego.

Błąd transmisji - błąd, który może pojawić się w czasie transmisji danych. Wynika on przeważnie z przerwania połączenia lub przekłamania w porcji przesyłanych informacji.

Bod - jednostka prędkości transmisji danych (skrót bd), 1 bod=1 bit na sekundę.(1 bps).

Boot - (ang.) patrz program ładujący.

BPI - (ang. bits per inch) jednostka określająca gęstość zapisu informacji na nośniku magnetycznym. 1 bpi = 1 bit na 1 cal.

Bps - (ang. bits per second) patrz bod.

Bramka logiczna - typ układu elektronicznego służący do budowania podstawowych podzespołów komputerowych. Typowe bramki określa się skrótami: AND, OR, NAND, NOR, EX-OR, EX-NOR. Bramki te są elektronicznymi odpowiednikami operatorów matematycznych realizujące funkcje logiczne.

Break - (ang.) przerwa. To również klawisz znajdujący się na niektórych klawiaturach komputerowych. Jego naciśnięcie powoduje natychmiastowe przerwanie działania uruchomionego programu.

Bug - (ang.) nieumyślny błąd wykryty w programie komputerowym. Patrz debugging.

Bus - (ang.) patrz magistrala.

Button - przycisk; element graficznego interfejsu użytkownika zawierający znak lub napis identyfikujący przypisaną mu funkcję. Wybierając go, np. przez kliknięcie myszą, można wywołać odpowiadającą mu operację.

C

C - jeden z najpopularniejszych strukturalnych języków programowania. Większość programów uruchamianych na współczesnych komputerach została napisana właśnie w tym języku. Najbardziej znaną odmianą tego języka jest C++.

Cache - pamięć podręczna umożliwiająca szybki dostęp do informacji pobranych wcześniej z powolnego nośnika danych. W momencie, gdy procesor potrzebuje tych informacji, pobiera je z szybkiej pamięci Cache, co przyspiesza dostęp do danych. Pamięci te są powszechnie montowane na płytach głównych komputerów i w napędach pamięci masowych.

CAD - (ang. Computer Aided Design) Komputerowe Wspomaganie Projektowania - oprogramowanie służące projektantom i architektom do wykonywania projektów technicznych z wykorzystaniem komputera. Wykorzystanie programów typu CAD bardzo ułatwia i przyspiesza prace projektowe.

CAM - (ang. Computer Aided Manufacturing) Komputerowe Wspomaganie Produkcji - pakiet oprogramowania który umożliwia prowadzenie komputerowego nadzoru nad procesami produkcyjnymi.

Caps Lock - (ang. Capital Letters Lock) przycisk funkcyjny umieszczony na klawiaturze, który umożliwia pisanie "dużymi literami" bez stałego naciskania przycisku "Shift".

Cartridge - wymienny zewnętrzny element podłączany do urządzenia. Zwykle jest to dodatkowy układ elektroniczny lub pojemnik uzupełniający zużywane przez urządzenie materiały eksploatacyjne takie jak tusz, toner, czy taśma barwiąca. Przykładem może być moduł pamięci zawierający grę przyłączaną do urządzenia typu GameBoy lub pojemnik z tuszem instalowany w drukarce atramentowej.

CD - (ang. compact disk) patrz płyta kompaktowa.

CD Player - odtwarzacz płyt kompaktowych odczytujący kod binarny zapisany na płycie CD przy pomocy promienia lasera i przekształcający go w sygnały analogowe słyszalne jako dźwięk. Patrz płyta kompaktowa.

CD-R - (ang. Compact Disk - Recordable) odmiana płyty CD-ROM umożliwiająca jednokrotne i nieodwracalne zapisanie na niej informacji. Do jej zapisania służą specjalne napędy CD-R.

CD-ROM - (ang. Compact Disk Read Only Memory) płyta kompaktowa z zapisanymi na niej danymi komputerowymi. Płyta CD-ROM, z racji swej dużej pojemności (650-700 MB), stała się dziś bardzo popularnym nośnikiem informacji. Do jej odczytywania służy urządzenie nazywane napędem CD-ROM.

CD-R - (ang. Compact Disk - Recordable) odmiana płyty CD-ROM umożliwiająca jednokrotne zapisanie na niej informacji. Do jej obsługi służą specjalne napędy CD-R.

CD-RW - (ang. Compact Disk - ReadWritable) odmiana płyty CD-ROM umożliwiająca wielokrotne zapisywanie i kasowanie informacji. Do jej obsługi służą specjalne napędy CD-RW.

CeBIT - (niem. Centrum Buro- und Informations-Technik) największe międzynarodowe targi komputerowe i telekomunikacyjne odbywające się w niemieckim mieście Hannover.

Centronics - bardzo popularna odmiana portu równoleglego służąca do podłączania urządzeń peryferyjnych.

Centrum obliczeniowe - instytucja zarządzająca zespołem komputerów o dużej mocy obliczeniowej. Z ich usług korzystają przede wszystkim ośrodki badawcze, uczelnie i instytuty naukowe.

Character - (ang.) znak.

Chip - (ang.) potoczna nazwa układów scalonych wykorzystywanych do budowy urządzeń elektronicznych (w tym również komputerów).

Cluster - (ang. - grono) patrz klaster.

CMOS - (ang. Complementary MetalOxide Semiconductor) technologia budowy układów elektronicznych cechujących się dużą odpornością na zakłócenia. Ze względu na fakt, że podczas pracy zużywają małą ilość energii, stosowane są przede wszystkim w komputerach przenośnych zasilanych z baterii. W komputerach biurowych pamięć typu CMOS przechowuje informacje o bieżącej konfiguracji komputera, dacie, godzinie itp.

COBOL - (ang. COmmon Business-Oriented Language) język programowania wysokiego poziomu używany głównie do projektowania aplikacji dla biznesu, administracji i ekonomii, Za pomocą języka COBOL można przetwarzać duże ilości informacji używając stosunkowo prostej składni.

Compact disc - (ang.) patrz płyta kompaktowa.

CompuServe - płatny amerykański system informacyjny udostępniający swoim użytkownikom takie usługi jak np. poczta elektroniczna i banki informacji dotyczące różnych dziedzin.

Controller - patrz sterownik.

Cpi - (ang. characters per inch) jednostka określająca gęstości druku znaków. 10 cpi = 10 znaków na cal (10 znaków zajmuje szerokość 25,5 milimetrów).

Cps - (ang. characters per second) znaki na sekundę - jednostka szybkości druku charakteryzująca drukarki.

CPU - (ang. Central Processing Unit) patrz procesor

Crash - patrz zawieszenie się

Cray - typ superkomputerów produkowanych przez amerykańską firmę Cray Research, cechujących się bardzo dużą mocą obliczeniową. Komputery Cray wykorzystywane są głównie w centrach obliczeniowych.

CRT - (ang. Cathode Ray Tube) patrz kineskop.

Cursor - (ang.) patrz kursor.

Cyfrowy - (ang. digital) zapis charakteryzujący się skokowym pomiarem wartości. Charakteryzuje go skończona ilość przyjmowanych stanów i jednoznaczny zapis matematyczny umożliwiający obróbkę danych przy pomocy komputera.

Cylinder - element logicznej struktury nośnika danych (np. dyskietki lub dysku twardego). Podział dysku na cylindry i sektory umożliwia dostęp do informacji na nim zapisanych. Cylinder (inaczej ścieżka) określa zbiór sektorów (punktów) umieszczonych na powierzchni dysku w określonej odległości od jego środka.

Cyrix - producent podzespołów elektronicznych, w tym mikroprocesorów takich jak np. Cyrix, 6x86, 6x86MX. Procesory tej firmy są powszechnie stosowane w wielu komputerach osobistych.

Czas dostępu - czas potrzebny do odczytania danych z pamięci. Uzależniony jest on między innymi od rodzaju nośnika, z którego dane są pobierane. Najszybszy jest dostęp do informacji zawartych w pamięci operacyjnej komputera (RAM). O wiele wolniej trwa operacja pobrania danych z zewnętrznych nośników pamięci takich jak dysk twardy czy dyskietka.

Czas odpowiedzi - czas, po którym komputer reaguje na zadaną komendę, np. wciśnięcie klawisza czy też wybranie polecenia myszką. Jest on jest tym krótszy, im szybszy jest komputer. Czas ten wydłuża się znacznie w sytuacji, gdy w komputerze uruchomiono wiele programów na raz. Podobny efekt spotyka się w tzw. systemach wielodostępnych, gdzie z jednego komputera równocześnie korzysta wielu użytkowników.

Czas operacji - czas, który procesor potrzebuje na wykonanie elementarnego polecenia zwanego rozkazem. Współczesne komputery wykonują wiele milionów operacji w ciągu sekundy.

Czas rzeczywisty - (ang. real time) pojęcie związane z systemami komputerowymi zajmującymi się przetwarzaniem danych bez ich uprzedniego buforowania, czyli tak szybko, jak napływają. Dane przetwarzane przez komputer są na bieżąco analizowane zanim napłyną następne informacje.

Czas uruchamiania - czas, który upływa od momentu uruchomienia komputera lub programu do chwili, gdy jest on gotowy do pracy.

Czcionka - (ang. font, typeface) wygląd litery wyświetlanej na ekranie lub drukowanej na drukarce. Na wygląd składa się krój (kształt), rozmiar i tzw. styl (czcionka podkreślona, przekreślenia, pochylona i pogrubiona). Najczęściej wybiera się swój ulubiony rodzaj czcionki w programach, które przeznaczone są do przetwarzania tekstów (tzw. edytory tekstów) i przygotowywania publikacji drukowanych (programy typu DTP).

Czcionka pochyła - (ang. italic font) rodzaj czcionki, w której wszystkie litery są lekko pochylone. Dostępna jest ona w większości edytorów tekstu. Czcionka ta bywa też potocznie nazywana kursywą.

Czcionka proporcjonalna - rodzaj czcionki, w którym duże litery są proporcjonalnie szersze od małych.

Czcionka skalowana - (ang. scalable font) czcionka, w której każdy znak opisany jest matematyczną obwiednią składającą się z prostych i krzywych. Czcionki skalowane (inaczej wektorowe) zajmują w pamięci dużo mniej miejsca niż czcionki rastrowe. Ponadto umożliwiają one łatwe skalowanie czyli zmienianie wielkości liter oraz wypełniane ich żądanym kolorem.

Częstotliwość odchylenia pionowego - (ang. refresh rate) zwana też częstotliwością ramki (ang. frame rate) - to wielkość podawana w hercach, określają szybkość z jaką rysowany jest kompletny obraz na ekranie komputera. Im większa pionowa częstotliwość odświeżania obrazu, tym mniejsze jego migotanie. Zwiększenie częstotliwości odświeżania ekranu poprawia znacznie komfort pracy.

Częstotliwość odchylenia poziomego - czas, w jakim rysowana jest kompletna linia na ekranie komputera.

Czujnik - urządzenie reagujące na bodźce z otoczenia i przekształcające je na sygnały elektryczne. Komputer może w czasie rzeczywistym analizować informacje napływające z wielu czujników.

Czytać - w terminologii komputerowej czytanie oznacza pobranie danych z pamięci lub urządzenia zewnętrznego np. klawiatury lub dyskietki.

Czytnik - urządzenie które pozwala komputerowi na pobieranie danych z takich nośników informacji jak np. dysków, kart perforowanych, kodów kreskowych. Czytniki bywają też czasem nazywane napędami.

D

Dane - wszelkiego rodzaju informacje przedstawione w formie czytelnej dla komputera.

Dane chronione - dane, do których dostęp jest z różnych przyczyn ograniczony. Najpopularniejszymi metodami ochrony danych jest ich szyfrowanie oraz kontrolowanie dostępu do nich za pomocą tajnych haseł. Patrz ochrona danych.

DAT - (ang. Digital audio tape) Kaseta z taśmą magnetyczną zawierającą zapis informacji w postaci cyfrowej. Kasety te służą generalnie do zapisu dźwięku o bardzo wysokiej jakości. DAT to również popularne określenie urządzenia służącego do odczytu i zapisu tych kaset.

DC - (ang. Direct Current) oznaczenie określające prąd stały.

Debugging - procedura wyszukiwania błędów w programach komputerowych. Służą do tego specjalne programy zwane debugerami. Wyszukiwanie błędów jest bardzo żmudną i pracochłonną czynnością.

Default - (ang.) domyślnie (standardowo) ustawione parametry oprogramowania lub sprzętu komputerowego.

Defragmentacja - procedura, dzięki której struktura danych zapisanych na nośniku pamięci jest tak zmieniana, że możliwe jest znaczne skrócenie czasu oczekiwania na dostęp do plików. Defragmentacja poprawia komfort pracy z komputerem.

Dekoder - urządzenie lub program przekształcające dane zakodowane na formę umożliwiającą ich odczytanie i dalszą obróbkę.

Delete - (ang. usuwać) pojęcie oznaczające kasowanie znaków lub innych struktur danych. To również nazwa przycisku na klawiaturze wywołującego funkcję kasowania całej danej lub znaku znajdującego się na prawo od kursora.

Digitalizacja- proces przetwarzania informacji z postaci analogowej na cyfrową przy pomocy specjalnych urządzeń. Komputer nie jest w stanie zapamiętywać i analizować danych takich jak obraz, dźwięk czy wilgotność bez ich uprzedniego zdigitalizowania. Typowym przykładem procesu digitalizacji jest komputerowy pomiar temperatury, skanowanie zdjęć czy samplowanie dźwięku.

Digitizer - (ang.) urządzenie służące do digitalizacji.

Dioda - (ang. diode) elektroniczny element półprzewodnikowy pozwalający na przepływ prądu tylko w jedną stronę. Jedną z jej odmian jest dioda LED.

Dioda elektroluminescencyjna - patrz dioda LED.

Directory - (ang.) patrz katalog plików.

Disasembler - specjalny program tłumaczący programy zapisane w kodzie maszynowym na składnię języka wysokiego poziomu. Umożliwia to analizę działania programów i wyszukiwanie ewentualnych błędów. Disasembler pełni funkcje odwrotną do asemblera.

Disk optimizer - (ang.) program służący do przeprowadzania optymalizacji struktury danych na dysku, przyspieszający dostęp do zapisanych na nim danych. Najpopularniejszą techniką optymalizacji dysków jest defragmentacja.

Display - patrz wyświetlacz.

DMA - (ang. Direct Memory Access) technika sprzętowo-programowa umożliwiająca urządzeniom zewnętrznym bezpośredni dostęp do pamięci operacyjnej komputera bez udziału procesora. Stosuje się ją na przykład przy odczytywaniu plików z pamięci dyskowych.

DOS - (ang. Disk Operating System) patrz system operacyjny.

Dostęp bezpośredni - (ang. direct access) dostęp do pamięci komputera poprzez podanie adresu jednoznacznie wskazującego położenie poszukiwanych danych. Inną nazwą tej metody jest adresowanie bezpośrednie.

Dostęp do danych - możliwość zapisu i odczytu danych. Czasami z różnych powodów jak np. uszkodzenie nośnika dostęp do danych jest niemożliwy.

Dostęp sekwencyjny - (ang. sequential access) inaczej dostęp liniowy lub szeregowy. Metoda dostępu do danych znajdujących się w pamięci o dostępie sekwencyjnym polega na przeglądaniu całej jej zawartości od początku aż do momentu napotkania poszukiwanych informacji. Przykładem mogą być wszelkie typy pamięci taśmowych takich jak streamer czy DAT.

DPI - (ang. drop per inch) jednostka określająca gęstość druku np. 300 dpi to 300 punktów na cal.

Drag and drop - (ang.) Dosłownie "przenieś i upuść". Technika informatyczna pozwalająca na kontekstową obsługę programów za pomocą myszki. Upraszcza to cały mechanizm posługiwania się komputerem. W technice tej graficzna reprezentacja obiektu (np. pliku) zwana ikoną może być przenoszona na inne obiekty, co wywołuje kopiowanie, drukowanie, uruchamianie lub inne działania ze strony komputera.

DRAM - (ang. Dynamic RAM) pamięć typu RAM wymagająca odświeżania jej zawartości przez sterujące nią układy elektroniczne. Konieczność odświeżania wynika z samej konstrukcji tej pamięci opartej o zasadę pojemności elektrycznej.

Drukarka - (ang. printer) urządzenie które przekształca sygnały elektryczne na znaki drukowane dzięki czemu możliwe jest przeniesienie na papier tekstów, rysunków i innych elementów widocznych na ekranie komputera. Obecnie istnieje wiele rodzajów i typów drukarek. Najczęściej spotykane typy drukarek podłączane do komputerów osobistych to drukarki mozaikowe, atramentowe i laserowe, rzadziej drukarki termiczne (podział ze względu na metodę druku).

Drukarka atramentowa - drukarka, której głowica porusza się wzdłuż linii wydruku tworząc rysunek. Atrament znajdujący się w zasobniku spływa do głowicy, która przy pomocy kilkudziesięciu mikroskopijnych dysz tryska nim na papier. Stosując 4 podstawowe kolory (zielony, czerwony, niebieski i czarny) drukarka ta jest w stanie stworzyć kolorowy wydruk całkiem dobrej jakości przy stosunkowo niskich kosztach eksploatacji. Nowoczesne drukarki atramentowe cechują się cichą pracą, dużą jakością i szybkością wydruku.

Drukarka laserowa - urządzenie, w którym druk powstaje następującą techniką: sterowany przez komputer promień lasera wypisuje znaki na bębnie światłoczułym, zmieniając w naświetlonych miejscach ładunek elektryczny z ujemnego na dodatni. Miejsca te przyciągają ujemnie naładowane cząstki tonera przenosząc je na papier. Następnie toner ten jest utrwalany na kartce za pomocą wysokiej temperatury. Zaletą drukarek tego typu jest duża szybkość oraz bardzo dobra jakość wydruku. Koszty wydruku na drukarkach jednokolorowych są relatywnie małe. Niestety nie dotyczy to kolorowych drukarek laserowych, których eksploatacja jest bardzo droga.

Drukarka mozaikowa - (zwana też drukarką igłową) to urządzenie, którego głowica porusza się wzdłuż linii wydruku uderzając ruchomymi igłami w papier poprzez taśmę barwiącą. Zaletami tych drukarek są niski koszt druku (taśmy barwiące są względnie tanie) oraz możliwość drukowania kilku warstw papieru poprzez kalkę, co czyni je szczególnie przydatnymi do druku np. faktur czy rachunków. Wady tych drukarek to hałaśliwość pracy, długi czas wydruku i niska jego jakość.

Drukarka termiczna - drukarka działająca na zasadzie zbliżonej do drukarki mozaikowej. Druk następuje w momencie, gdy głowica drukarki porusza się wzdłuż linii wydruku uderzając gorącymi igłami w papier czuły na temperaturę. Zmienia to barwę papieru z jasnej na bardzo ciemną. Cechuje się ona cichą, ale powolną pracą. Drukarki te są stosowane są głównie w telefaksach, kasach fiskalnych i miniaturowych drukarkach przenośnych.

Drzewo wyszukiwania - struktura utworzona do zoptymalizowania wyszukiwania danych. Dane są posegregowane logicznie (np. auta > osobowe > małe > 126p) i tworzą strukturę podobną do drzewa. Każdy element, z wyjątkiem korzenia, który jest pierwszym elementem, ma element nadrzędny zwany węzłem. Jeżeli z węzła wychodzą maksymalnie 2 gałęzie, to drzewo to jest drzewem binarnym. Patrz struktura drzewa.

DTP - (ang. Desktop publishing) oprogramowanie i sprzęt pozwalające na komputerowy skład czasopism, książek i innych publikacji. Powstają one "na biurku", czyli przy użyciu komputera osobistego. Programy DTP pomagają w łamaniu stron i przygotowywaniu dokumentów do druku.

Dupleks pełny - określenie oznaczające dwukierunkowe przesyłanie danych.

Duplikować - kopiować, sporządzać kopie.

DVD - (ang. Digital Video Disk) cyfrowa płyta kompaktowa nowej generacji opracowana do przechowywania bardzo dużej ilości danych (powyżej 4,7 GB). Dyski DVD pozwalają na zapis pełnometrażowych filmów wraz z kilkoma ścieżkami dźwiękowymi, zbiorem informacji o filmie itp. Krążki DVD, w zależności od typu dysku (dyski wielowarstwowe, dwustronne), mieszczą od 135 do 540 minut filmu.

Dysk magnetooptyczny - (ang. magnetooptical disk) nośnik danych o niewielkich wymiarach, w którym dane zapisywane są na dysku metodą magnetyczną, ale przy pomocy specjalnej głowicy laserowej. Pozwala to gęściej zapisać dane zwiększając tym samym pojemność przy zachowaniu tych samych gabarytów. Dysk magnetooptyczny przypomina wyglądem płytę kompaktową, lecz dla bezpieczeństwa jest na stałe zamknięty w chroniącej go plastikowej kasetce.

Dysk optyczny - (ang. optical disk) patrz płyta kompaktowa.

Dysk systemowy - nośnik danych na którym zapisany jest się system operacyjny. Dyskiem systemowym może być dyskietka, dysk twardy lub dysk CD-ROM.

Dysk twardy - urządzenie do przechowywania danych. Informacje przechowywane są tu na wirujących krążkach magnetycznych szczelnie zamkniętych w hermetycznej obudowie. Zapis i odczyt danych możliwy jest dzięki zespołowi ruchomych głowic odczytująco-zapisujących. Dyski twarde cechują się dużą pojemnością i szybkością działania. Montuje się je przeważnie na stałe w obudowie komputera.

Dysk wymienny - dysk twardy umieszczony w specjalnej kasetce pozwalającej na przenoszenie go z jednego komputera do drugiego bez konieczności rozkręcania obudowy komputera.

Dyskietka - nośnik danych składający się z elastycznego krążka magnetycznego umieszczonego w plastykowej obudowie. Zaletą dyskietki jest niska cena, a wadą - mała pojemność w stosunku do np. dysku twardego czy płyty CD-ROM.

Dzielenie wyrazów - (ang. hyphenation) proces dzielenia wyrazów na sylaby przy przenoszeniu tekstu do następnego wiersza. Automatycznie dokonują tego niektóre edytory tekstu. Funkcja ta ułatwia tworzenie poprawnych językowo dokumentów przy pomocy komputera.

E

EDO-RAM - nowocześniejszy typ pamięci RAM. Charakteryzuje go szybkość większa o 20% niż w układach FPM. Uzyskuje się ją dzięki możliwości podania adresu kolejnej komórki do odczytu w momencie, gdy poprzednia komórka nie została jeszcze odczytana.

Edytor - program umożliwiający obróbkę (edycję) danych pewnego rodzaju (np. edytor tekstowy, edytor dyskowy).

Edytor tekstu - (ang. word processor) program, który umożliwia użytkownikowi łatwe stworzenie własnego dokumentu poprzez wprowadzanie tekstu, formatowanie go, zapis na dysku oraz wydruk. Nowoczesne edytory umożliwiają osadzanie w tekście elementów graficznych, animacji, odnośników internetowych i innych obiektów.

EEPROM - (ang. Electrically Erasable Programmable Read-Only Memory) typ stałej pamięci ROM, której zawartość można kasować za pomocą impulsów elektrycznych i ponownie programować w specjalnym urządzeniu zwanym programatorem.

EISA - (ang. Extended ISA) używana dawniej w serwerach sieciowych ulepszona odmiana magistrali ISA.

Ekran - (ang. screen) część składowa monitora komputerowego, na której pojawia się obraz. Typowe ekrany realizowane są w postaci kineskopów lub wyświetlaczy LCD.

Ekran dotykowy - (ang. touch screen) ekran wyposażony w czujnik lokalizujący miejsce dotknięcia go przez użytkownika. Komputer wykrywa dotknięcie i podejmuje określone działanie.

Ekran plazmowy - typ płaskiego i cienkiego ekranu stosowego w komputerach przenośnych oraz w płaskich monitorach i telewizorach.

Ekranowanie - zabezpieczanie urządzeń elektronicznych (w tym dróg przesyłania danych takich jak kable) przed działaniem zewnętrznego pola elektromagnetycznego wprowadzającego zakłócenia. Ekranowanie realizuje się zazwyczaj poprzez okrycie newralgicznego elementu warstwą materiału izolującego.

Elektroniczne przetwarzanie danych - przetwarzanie danych za pomocą wyspecjalizowanych urządzeń elektronicznych, np. komputerów. Urządzenia elektroniczne są w stanie przetwarzać dane nieporównywalnie szybciej niż człowiek.

E-mail - (ang. electronic mail, w skrócie e-mail) patrz poczta elektroniczna.

Emulator - urządzenie lub program wiernie naśladujący funkcje lub działanie innego urządzenia. Przykładem może być program pozwalający uruchomić aplikacje napisane dla komputera ZX Spectrum na komputerze klasy PC.

Enkoder - rodzaj programu lub urządzenia przetwarzającego dane z jednego formatu na drugi (np. program zamieniający pliki formatu WAV na MP3).

Enter - klawisz, który znajduje się na każdej klawiaturze komputera klasy PC. Jego działanie polega zazwyczaj na potwierdzeniu polecenia wydanego komputerowi. W przenośni można określić, że Enter oznacza "zgadza się", "tak" lub "idź dalej".

EOF - patrz znak końca zbioru.

EOL - patrz znak końca linii.

EOT - patrz znak końca transmisji.

EPROM - (ang. Erasable Programable ROM ) typ pamięci stałej ROM, zapisywanej przez użytkownika za pomocą specjalnego programatora. Jej zawartość może być kasowana przy pomocy naświetlania promieniami ultrafioletowymi, po czym możliwe jest jej ponowne zaprogramowanie.

Error - (ang.) błąd. Patrz kod błędu.

Escape - (ang.) ucieczka. Klawisz pojawiający się na każdej klawiaturze, służący zwykle do cofnięcia wywołanej opcji programu.

Ethernet - popularny standard sieci komputerowych typu LAN opracowany przez firmy DEC, Intel i Xerox. Sieć Ethernet umożliwia bardzo szybki przekaz danych - w zależności od typu sieci szybkość ta waha się od 10 do 100 MBps.

Extension - (ang.) patrz rozszerzenie.

F

Facsimile (ang.) kopia obrazu dokumentu tworzona przez specjalne urządzenie np. telafaks.

Faks - dokument zawierający tekst lub grafikę przesłane przez linię telefoniczną za pośrednictwem telefaksu.

FAT - (ang. File Alocation Table) zbiór danych na dysku przypominający tablicę. Opisuje ona rozmieszczenie plików na dysku umożliwiając ich odnajdywanie. Tablica ta identyfikuje każdy klaster dysku jako uszkodzony, wolny lub zawierający plik. Każdorazowo na dysku przechowywane są dwie kopie tej tablicy. FAT pełni funkcję podobną do spisu treści. Nowszą odmianą tablicy FAT jest FAT32 stosowany w Windows 98.

FIFO - (ang. First In First Out) metoda przetwarzania danych działająca na zasadzie bufora - przechowywane w nim dane można odczytywać w takiej kolejności, w jakiej były wcześniej wprowadzane (zasada: pierwsze przyszło - pierwsze wyszło). FIFO jest przeciwieństwem metody LIFO.

File - (ang.) patrz plik.

File server - Komputer udostępniający zawarte na jego dyskach pliki komputerom, które przyłączone są do niego poprzez sieć.

Fire - (ang.- ogień) Przycisk joysticka, za pomocą którego wywołujemy dane zdarzenie (np. strzał w trakcie gry).

Firmware - oprogramowanie instalowane przez producenta w pamięci stałej komputera (najczęściej w pamięci ROM).

Flag - (ang.) flaga; prosty znacznik określający pewien parametr programu lub urządzenia. Flagi najczęściej stosuje się do opisu stanów obiektów.

Floppy disk - (ang.) dysk elastyczny; dyskietka.

Flops - (ang. Floating Points Operations per Second) jednostka mocy obliczeniowej komputera, określa ilość operacji zmiennoprzecinkowych wykonywanych przez procesor w ciągu sekundy.

Folder - (ang.) patrz katalog plików.

Font - (ang.) patrz czcionka.

Format - przyjęty opis struktury danych, ich cech, możliwych wartości (np. format pliku graficznego, format danych na dysku, format drukowanego dokumentu itp.).

Formatowanie - nadawanie danym określonej struktury (np. formatowanie dokumentu tekstowego). Odnosi się to także do nośników danych (np. dyskietek), które również należy przez użyciem sformatować.

FORTH - język programowania wysokiego poziomu, który pozwala między innymi na definiowanie zamkniętych w sobie zadań i ich wielokrotne wywoływanie. Obecnie FORTH praktycznie nie jest używany.

FORTRAN - język programowania wysokiego poziomu. Najczęściej wykorzystywany do obliczeń matematycznych.

G

Gamepad - (ang.) urządzenie pomagające w graniu na komputerze, będące zwykle wyposażeniem konsoli do gier. Pełni funkcję podobną do joysticka.

Gate - (ang.) patrz bramka.

GB - patrz gigabajt.

Generator liczb pseudolosowych - (ang. random number generator) program komputerowy lub układ elektroniczny generujący liczby losowe. Liczby pochodzące z generatora zwane są liczbami pseudolosowymi, ponieważ faktycznie nie są dziełem przypadku, lecz wynikiem skomplikowanych procedur matematycznych.

Generator znaków - (ang. char generator) urządzenie odpowiedzialne za powstawanie znaków na ekranie. To także pamięć stała karty graficznej zawierająca informacje o wyglądzie poszczególnych liter i cyfr.

Gęstość zapisu - wielkość określająca ilość informacji, którą można zapisać na jednostce powierzchni nośnika. Używa się jednostek tpi (ang. tracks per inch) lub bpi (ang. bits per inch).

Giga - (łac.) miliard (10⁹). W terminologii komputerowej przedrostek ten jest używany do określania jednostki pojemności informacji np.

Gigabajt - jednostka określająca porcję informacji w pamięci komputera - jeden gigabajt (skrót: GB) = 1024 megabajty = 1048576 kilobajty = 1073741824 bajty.

Głowica drukarki - część drukarki odpowiedzialna bezpośrednio za nanoszenie substancji barwiącej na nośnik. Przykładem może być proces nanoszenia tuszu na papier.

Głowica odczytująco-zapisująca - (ang. read/write head) podzespół, który służy do odczytywania i zapisywania impulsów elektromagnetycznych na taśmę lub dysk magnetyczny. Głowice takie spotykamy powszechnie w napędach dyskietek, dyskach twardych i magnetofonach.

Gniazdo rozszerzające - (ang. slot) złącze pozwalające w prosty sposób dołączać urządzenia dodatkowe takie jak karta rozszerzająca do płyty głównej komputera.

Grafika komputerowa - obrazy do stworzenia których wykorzystano komputer. Mogą to być animacje, przetworzone fotografie, rysunki techniczne itp. Obraz na ekranie komputera składa się z bardzo wielu punktów (pikseli). Ilość pikseli określa rozdzielczość obrazu.

Grafika rastrowa - metoda tworzenia obrazów (tzw. bitmap) z punktów ułożonych w siatkę. Każdy punkt ma swój własny kolor (obraz kolorowy). W obrazach kolorowych na każdy 1 punkt (piksel) składają się trzy składowe punkty o barwach podstawowych (RGB). Dzięki złożeniu wielu punktów powstaje obraz.

Grafika wektorowa - technika generowania obrazów polegająca na łączeniu punktów za pomocą linii prostych i łuków.

Grafika wysokiej rozdzielczości - tryb wyświetlania obrazu komputerowego, w którym ekran składa się z bardzo wielu punktów, zapewniając tym samym dobrą jego jakość. Ten typ grafiki zajmuje jednak dużą ilość miejsca w pamięci komputera. Obraz o bardzo dużej rozdzielczości może składać się nawet z kilkuset megabajtów danych.

Gry komputerowe - programy komputerowe służące do rozrywki. Liczba gier komputerowych jest olbrzymia, a fantazja projektantów nie zna granic. Grając na komputerze możemy strzelać, dowodzić armią, wykazać się zręcznością lub rozwiązywać skomplikowane zagadki logiczne. Coraz większą popularnością cieszą się ostatnio gry sieciowe, w których poprzez np. internet rywalizujemy z graczami z różnych zakątków świata.

GUI - (ang. Graphical User Interface) metoda komunikowania się systemu operacyjnego z użytkownikiem polegająca na użyciu symbolicznych obiektów graficznych takich jak ikony, okna, menu rozwijane itp. Przykładem systemu wykorzystującego GUI jest Windows.

H

Hacker - (ang.) człowiek, który zajmuje się włamywaniem do programów lub systemów komputerowych. Głównym motywem postępowania hackerów jest sprawdzenie własnych umiejętności oraz kierująca nimi zasada, że "informacje nie powinny być w żaden sposób utajniane". Hackerzy są często autorami wirusów komputerowych.

Handshaking - (ang. uścisk dłoni) proces sterujący wymianą informacji pomiędzy urządzeniami wchodzącymi w skład systemu komputerowego.

Hardcopy - utrwalenie efektów pracy z komputerem na papierze lub innym postrzegalnym dla człowieka formacie.

Hardware - (ang.- sprzęt, narzędzie) wszystkie podzespoły mechaniczne, magnetyczne i elektroniczne składające się na system komputerowy. Dopełnieniem hardwaru jest oprogramowanie (software).

Hasło - unikalny ciąg znaków używany dla ograniczenia dostępu do pewnych zasobów (np. urządzeń lub danych). Patrz ochrona danych.

Help - (ang.) pomoc; informacja tekstowa, która wyjaśnia działanie programu lub urządzenia i pomaga w jego obsłudze. W przypadku problemów należy zawsze zajrzeć do "helpa".. W komputerach PC "Help" jest zwykle wywoływany po naciśnięciu klawisza F1.

Herc - jednostka pomiaru częstotliwości (skrót Hz). Jeden herc to jedna zmiana danej wielkości na sekundę.

Hidden files - (ang.) pliki ukryte, które normalnie nie są wyświetlane podczas przeglądania zawartości katalogu nośnika danych. Są to zazwyczaj ważne dla funkcjonowania komputera zbiory systemu operacyjnego. Dostęp do nich ogranicza się, aby je zabezpieczyć przed niepowołanymi osobami.

High-density disk - dyskietka o dużej gęstości zapisu. Mianem tym określa się dyskietki o pojemności powyżej 1.2 MB oznaczone skrótem HD.

Hipertekst - rodzaj dokumentu zawierającego odnośniki umożliwiające łatwe dotarcie do przypisanych im informacji. Wybranie (uaktywnienie) odnośnika, zwanego też linkiem lub słowem kluczowym, powoduje natychmiastowe przeniesienie nas do poszukiwanego miejsca w tekście lub do całkiem innego, wskazanego przez link pliku. Dokumenty o strukturze hipertekstu mają zazwyczaj rozszerzenie HTM i są wykorzystywane do pisania plików pomocy oraz tworzenia stron WWW dostępnych w internecie. Oprócz tekstu i wspomnianych odnośników dokumenty HTML mogą zawierać statyczne obrazy, filmy, dźwięki i animacje.

HMA - (ang. High Memory Area) wydzielony fragment pamięci operacyjnej komputera ulokowany powyżej granicy 1MB.

Home - (ang.) klawisz powodujący przesunięcie się kursora do punktu wyjścia. np. na początek wiersza lub bloku tekstowego.

Host - (ang.- gospodarz) centralny komputer podłączony do sieci udostępniający swoje zasoby innym komputerom.

HP - (skrót od Hewlett Packard) amerykański producent sprzętu elektronicznego znany głównie z produkcji komputerów i urządzeń peryferyjnych.

Hypertext - patrz hipertekst.

Hyphenation - patrz dzielenie wyrazów.

Hz - skrót określający jednostkę Herc.

I

I/O - (ang. Input/Output) skrót oznaczający wejście/wyjście.

i286 - patrz Intel.

i386 - patrz Intel.

i486 - patrz Intel.

i586 - patrz Intel.

IBM - (ang. International Bussines Machines) amerykański potentat przemysłu komputerowego. To również najpopularniejszy na świecie standard komputera osobistego znany jako Personal Computer (PC) opracowany niegdyś przez firmę IBM.

Ikona - symbol graficzny określający obiekt lub działanie. Ikony są powszechnie stosowane w nowoczesnych programach komputerowych. Wyświetlane na ekranie są łatwe do zapamiętania i rozpoznawania, co ułatwia obsługę komputera.

Importowanie - pozyskiwanie danych z zewnątrz przez program komputerowy. Bardzo często oznacza to odczytywanie dokumentów zapisanych w innym formacie.

Inch - (ang.- cal) jednostka długości stosowana w krajach anglosaskich (skrót in), 1 cal = 2,54 cm.

Indeks - (ang. index) spis treści; skorowidz; wskaźnik określający matematyczny stosunek jednej wielkości do drugiej; znacznik zapisywany w bloku danych ułatwiający odszukiwanie zaznaczonych wcześniej elementów.

Informatyka - dziedzina nauki zajmująca się komputerowym przetwarzaniem informacji. Informatyka poszukuje i kreuje coraz to nowsze możliwości zastosowania komputerów w życiu codziennym. Pomaga rozwiązywać problemy oferując dostępne jej techniki.

Infosystem - największe w Polsce targi komputerowe odbywające się co roku w Poznaniu. Na targach tych prezentują się największe na świecie firmy związane z przemysłem informatycznym.

Input - (ang. wejście) określenie kanału, poprzez który dane z zewnątrz mogą być wprowadzone do komputera. Często jest to nazwa łącza, którym można urządzenia zewnętrzne podłączyć do komputera.

Integrated circuit - (ang.) skrót IC. Patrz układ scalony.

Intel - wiodący amerykański producent mikroprocesorów i innych podzespołów elektronicznych służących do budowy komputerów. Do najbardziej znanych produktów Intela zaliczyć należy serię mikroprocesorów: 8080, 8086, 8088, 286, 386, 486 oraz Pentium. Procesory 8086 i 286 (znane też jako 80286) to urządzenia 16-bitowe instalowane w pierwszych komputerach klasy PC. Szybsze i nowsze 32-bitowe procesory 386 i 486 (znane też jako (80386 i 80486) stanowiły serce następnych generacji komputerów. Wszystkie z nich nie są już dziś produkowane. Ich miejsce zajęły nowocześniejsze procesory 586 (znane też jako Pentium).

Interfejs - (ang. interface) urządzenie służące do przekazywania danych między komputerem a urządzeniami peryferyjnymi.

Interfejs użytkownika - (ang. user interface) sposób, w jaki program komunikuje się z osobą obsługującą komputer. Dobrze opracowany interfejs użytkownika ułatwia pracę z komputerem i czyni ją bardziej naturalną. Elementami interfejsu są głównie symbole i obiekty ukazujące się w czasie pracy na ekranie.

Internet - ogólnoświatowa i szeroko dostępna sieć komputerowa. Realizowana jest ona na bazie nowoczesnych połączeń telekomunikacyjnych zdolnych do szybkiego przesyłania ogromnych ilości informacji. Dzięki internetowi informacje przechowywane na milionach komputerów są potencjalnie dostępne dla przeciętnego użytkownika. Internet umożliwia robienie zakupów, wysyłanie i odbieranie poczty elektronicznej, dostęp do baz danych i wiele innych funkcji. Posiadając w domu komputer, każdy może połączyć się z internetem. Wystarczy mieć telefon, modem i odpowiednie oprogramowanie.

Interpreter - program komputerowy służący do natychmiastowego tłumaczenia poleceń napisanych w języku programowania wysokiego poziomu na kod maszynowy zrozumiały dla procesora. Różnica pomiędzy interpreterem a kompilatorem polega na tym, że kompilator tłumaczy program na kod maszynowy w czasie kompilacji, a interpreter w czasie wykonywania programu. Starsze modele minikomputerów, na przykład Commodore 64 i ATARI 800XL, posiadały wbudowane interpretery języka BASIC.

Interrupt - (ang.) patrz przerwanie.

IPS - (ang. Instructions Per Second) instrukcje na sekundę. Jednostka określająca prędkość przetwarzania informacji przez procesor.

ISA - typ magistrali na płycie głównej komputera służącej do podłączania specjalnych kart rozszerzających. Magistrala ISA była powszechnie stosowana w komputerach PC starszych generacji. Obecnie spotykać ją można w niektórych modelach płyt głównych komputerów, gdzie umieszczana jest dla zapewnienia kompatybilności. Umożliwia to podłączenie starszych typów urządzeń.

ISDN - (ang. Integrated Services Digital Network) szerokopasmowa cyfrowa sieć telekomunikacyjna, która umożliwia szybki przekaz danych różnego typu. Sieć ISDN pozwala na podłączenie do niej komputera, telefonu, faksu i wielu innych urządzeń.

ISO - (ang. International Standards Organization). Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna powołana w celu ujednolicenia obowiązujących w różnych krajach norm. Zajmuje się między innymi ustalaniem wspólnych przepisów w dziedzinie komputeryzacji i oprogramowania, dzięki czemu możliwy jest globalny przekaz danych.

Iteracja - wielokrotne powtarzanie określonego ciągu operacji, przy czym każda iteracja bazuje na wyniku poprzedniej iteracji. Powtarzanie to kończy się w momencie osiągnięcia wyniku określonego przez użytkownika.

J

Jednostka arytmetyczno-logiczna - (ang. Arithemetic Logic Unit) część jednostki centralnej (na ogół procesora) zajmująca się wykonywaniem obliczeń arytmetycznych (dodawanie, odejmowanie, mnożenie, dzielenie) oraz dokonywaniem na wynikach operacji logicznych (głównie porównywaniem wartości).

Jednostka centralna - patrz procesor.

Jednostka przydziału - inaczej klaster.

Język maszynowy - inaczej kod maszynowy.

Język naturalny - język używany na co dzień przez człowieka. Z uwagi na wiele możliwości interpretacji istnieją duże przeszkody na drodze do używania języka naturalnego jako narzędzia programowania. Opracowuje się jednak coraz doskonalsze programy pozwalające komputerowi "zrozumieć" język człowieka. Patrz rozpoznawanie mowy.

Język opisu strony - znormalizowany zestaw kodów opisujących wyglądu stron wydruku, niezależny od użytego urządzenia drukującego. Najczęściej używanym językiem opisu strony jest PostScript.

Język programowania - zbiór instrukcji pozwalający opisać algorytm programu w postaci słów kluczowych zrozumiałych dla człowieka. Najpopularniejsze języki programowania to Pascal, C i BASIC. W zależności od zastosowania używa się różnych języków programowania. Aby jednostka centralna komputera mogła zrealizować program, potrzebny jest kompilator, który przełoży dany język programowania na kod maszynowy.

Jezyk programowania maszynowo niezależny - język programowania, który nie jest bezpośrednio związany z typem komputera.

Jezyk programowania wysokiego poziomu - język programowania zawierający zbiór instrukcji, którymi łatwo posługiwać się ludziom, niezrozumiałych natomiast dla komputera.

Język programowania zorientowany maszynowo - język niskiego poziomu, odzwierciedlający listę rozkazów komputera. Patrz asembler i kod maszynowy.

Joystick - drążek sterowniczy, dzięki któremu łatwiej grać na komputerze. Joystick zwykle wyposażony jest również w kilka przycisków.

Justowanie - patrz tekst wyjustowany.

K

Kabel koncentryczny - kabel zbudowany z izolowanego i ekranowanego przewodu stosowany między innymi do łączenia między sobą urządzeń komputerowych.

Kanał - w żargonie informatycznym oznacza to bezpośrednie połączenie między podzespołami systemu komputerowego umożliwiające szybkie przekazywanie danych.

Karta dźwiękowa - (ang. sound card) zwana też kartą muzyczną - specjalne urządzenie elektroniczne montowane do komputera najczęściej w postaci tzw. karty rozszerzającej. Umożliwia ona odtwarzanie skomplikowanych dźwięków, nagrywanie ich oraz podłączanie zewnętrznych urządzeń służących do podobnych zastosowań.

Karta graficzna - (ang. video card) specjalny układ elektroniczny zamontowany w komputerze pozwalający na tworzenie obrazu wyświetlanego potem na ekranie. Nowoczesne karty graficzne wymagają od komputera bardzo dużych mocy obliczeniowych. Można dzięki nim wyświetlać obrazy o bardzo dużych rozdzielczościach w wielu milionach kolorów.

Karta perforowana - (ang. perforated card) niewielki arkusz papieru, w którym znajdują się znormalizowane otwory reprezentujące zapisane na arkuszu dane.

Karta przyspieszająca - (ang. acceleration card) karta rozszerzająca zawierająca mikroprocesor szybszy od używanego obecnie w komputerze. Procesor na karcie przyspieszającej jest wyspecjalizowany w wykonywaniu ściśle określonych zadań, na przykład przetwarzaniu grafiki komputerowej czy dźwięku.

Karta rozszerzająca - (ang. extension card) płytka drukowana montowana do komputera zawierająca dodatkowy skomplikowany układ elektroniczny. Poszerza ona możliwości płyty głównej o funkcje takie jak np. wyświetlanie obrazu, przetwarzanie dźwięku czy obsługa urządzeń peryferyjnych takich jak modem czy sieć. Karty rozszerzające można kupić w każdym sklepie komputerowym i własnoręcznie zainstalować. Do operacji tej wymagane jest jednak posiadanie podstawowej wiedzy z zakresu budowy i obsługi komputerów.

Karta sieciowa - (ang. Network Interface Controller) urządzenie instalowane w komputerze, umożliwiające podłączenie go do sieci komputerowej. Sieć taka pozwala na łączenie wielu komputerów wyposażonych w podobne karty i przesyłanie za ich pomocą danych. W ten sposób wiele komputerów może korzystać ze wspólnych zasobów takich jak np. drukarka.

Katalog plików - jednostka logicznego podziału nośnika pamięci nadrzędna w stosunku do pliku. To spis informacji znajdujących się na nośniku danych. W katalogu, który pełni funkcję szuflady ułatwiającej utrzymanie porządku na dysku, mogą znajdować się pliki oraz inne katalogi zwane podkatalogami. Oprócz listy samych plików katalog zawiera również informacje o ich rozmiarze, dacie utworzenia oraz atrybutach. Katalog bywa również nazywany folderem.

KB - patrz kilobajt.

Kerning - (ang.- podcinanie) funkcja programów do edycji tekstu służąca do regulacji odstępów między poszczególnymi znakami. Patrz DTP.

Kilobajt - jednostka określająca porcję informacji w pamięci komputera - jeden kilobajt (skrót: KB) = 1024 bajty.

Kineskop - (ang. Cathode Ray Tube) pokryta luminoforem lampa elektronowa wyświetlająca obraz, będąca elementem składowym urządzeń takich jak telewizor i monitor komputerowy.

Klaster - (ang. cluster) jednostka przydziału miejsca na dysku w postaci jednego lub kilku sektorów. Jeżeli plik nie mieści się w jednym klastrze, to zostaje zapisany w kilku klastrach tworzących łańcuch.

Klawiatura - (ang. keyboard) zewnętrzne urządzenie wyposażone w zestaw klawiszy służące do komunikacji użytkownika z komputerem. Umożliwia ona wprowadzenie do komputera danych tekstowych i liczbowych oraz uruchamianie działań przypisanych klawiszom. Patrz układ klawiatury.

Klawiatura numeryczna - grupa klawiszy numerycznych, która znajduje się zwykle po prawej stronie klawiatury komputerowej. Jest ona przeznaczona do szybkiego wpisywania cyfr. Można z niej korzystać jak z klawiatury zwykłego kalkulatora.

Klawiatura sensorowa - typ klawiatury, który działa na zasadzie zamykania obwodu elektrycznego w obszarach przypisanych danym znakom (np. literom) po ich naciśnięciu).

Klawisz funkcyjny - klawisz na klawiaturze komputera, którego wciśnięcie powoduje wydanie polecenia przypisanego temu klawiszowi. Polecenia te definiowane są wcześniej przez użytkownika albo producenta sprzętu lub oprogramowania. Blok klawiszy funkcyjnych znajduje się w górnej części klawiatury komputera.

Klawisz sterujący - klawisz na klawiaturze komputera, którego wciśnięcie powoduje takie działanie, jak np. przesunięcie kursora, przerwanie pracy programu itp.

Klawisz tabulacji - klawisz, którego naciśnięcie powoduje przesunięcie kursora do przodu o określoną z góry ilość znaków.

Klawisze kursora - klawisze sterujące służące do poruszania kursorem po ekranie.

Klient-serwer - architektura systemów komputerowych pozwalająca na funkcjonalny podział komputerów pracujących w sieci na te wydające polecenia (klient) oraz inne, które polecenia wykonują (serwer).

Klipart - gotowa do wykorzystania grupa obrazów wektorowych lub rastrowych zapisana w formie plików graficznych. Kliparty są często oferowane przez producentów jako dodatek do oprogramowania, choć bywają i duże biblioteki klipartów możliwe do nabycia jako samodzielne produkty.

Kod - (ang. code) określony, logiczny system zapisu stosowany do przedstawiania informacji. W informatyce pod pojęciem kod kryje się sposób przedstawiania danych jako liczb binarnych lub heksadecymalnych, aby były one zrozumiałe dla komputera.

Kod binarny - (ang. binary code) system liczenia o podstawie 2. Cyframi binarnymi są 0 i 1. Arytmetyka binarna jest podstawą działania współczesnych komputerów, ponieważ dwie cyfry mogą być w łatwy sposób reprezentowane przez dwa stany elektryczne lub magnetyczne.

Kod błędu - (ang. error code) unikatowy numer przekazywany programowi przez system operacyjny lub urządzenie w przypadku wystąpienia nieprawidłowej operacji. Błędy te pojawiają się najczęściej przy obsłudze urządzeń zewnętrznych. Program poinformowany o błędzie komunikuje się z użytkownikiem przedstawiając mu problem i prosząc o podjęcie decyzji dotyczącej dalszego działania. Komunikaty o błędach przedstawiane są użytkownikowi na ogół w postaci okien dialogowych.

Kod kreskowy - wydrukowany na jasnym tle zestaw równoległych do siebie ciemnych linii o zróżnicowanej grubości, będący komputerowym zapisem identyfikacyjnym. Zapis ten można odczytać za pomocą specjalnego czytnika połączonego z komputerem. Kody kreskowe są powszechnie spotykane np. na opakowaniach rozmaitych produktów. Za ich pomocą można w szybki i bezbłędny sposób rozpoznawać ceny i aktualizować dane magazynowe.

Kod maszynowy - (ang. machine code) ciąg rozkazów o zapisie zero-jedynkowym zrozumiałym bezpośrednio dla jednostki centralnej komputera (procesora). Ciągi rozkazów w kodzie maszynowym noszą nazwę programów wykonywalnych. Inne programy, zwane kompilatorami, tłumaczą skrypty języków programowania wysokiego poziomu na kod maszynowy. Na gotowy program komputerowy składa się nierzadko wiele milionów poleceń kodu maszynowego.

Kolejka - uporządkowana według ustalonego wzorca grupa danych oczekująca na przetworzenie przez program lub procesor. Typowym przykładem kolejki jest grupa dokumentów oczekujących na wydruk. Patrz FIFO.

Kolor tła - barwa ekranu wyświetlana podczas pracy z programem. Zwykle zależy ona od kodu koloru zapisanego w ustawieniach oprogramowania.

Kompatybilność - (ang. compatible) zgodność. Możliwość pełnej współpracy między urządzeniami różnych typów. W żargonie komputerowym kompatybilność oznacza zgodność parametrów sprzętu i oprogramowania umożliwiającą ich współfunkcjonowanie.

Kompilacja - proces tłumaczenia programu napisanego w języku programowania na kod maszynowy zrozumiały dla komputera. Dokonuje się tego przy pomocy programu zwanego kompilatorem.

Kompilator - program służący do kompilacji.

Komponent - inaczej składnik.

Kompresja danych - zamierzone zmniejszenie objętości zbiorów danych przy pomocy metod matematycznych. Celem kompresji danych jest łatwiejsze ich przenoszenie lub przechowywanie. Przed odczytem skompresowanych danych należy dokonać dekompresji do ich pierwotnego rozmiaru. Niektóre programy użytkowe automatycznie dokonują kompresji i dekompresji podczas pracy z danymi.

Komputer - (ang. compute - obliczać) programowalne urządzenie elektroniczne przeznaczone do szybkiego wykonywania określonych operacji na danych (przetwarzania danych). Aby działać, komputer potrzebuje napisanego przez człowieka programu.

Komputer główny - komputer, który steruje pracą połączonych w sieć innych urządzeń takich jak komputery pomocnicze i terminale.

Komputer jednoukładowy - układ scalony zawierający kompletny komputer umieszczony na jednej płytce krzemowej. W jego skład wchodzą wszystkie układy niezbędne do pracy komputera, takie jak procesor, pamięć czy porty wejścia-wyjścia.

Komputer kieszonkowy - (ang. Palmtop) malutki komputer o wielkości kalkulatora zasilany z baterii lub akumulatorów.

Komputer osobisty - (ang. Personal Computer) komputer w założeniach przeznaczony dla przeciętnego użytkownika, stosowany powszechnie w domach i biurach. Większość elementów elektronicznych komputera osobistego znajduje się na jednej płytce drukowanej zwanej płytą główną. Podstawowymi elementami zewnętrznymi komputera PC są monitor, klawiatura, drukarka i urządzenia do obsługi zewnętrznych nośników informacji.

Komputer ośmiobitowy - komputer którego budowa pozwala na przetworzenie w jednym cyklu informacji o długości 8 bitów (jednego bajta).

Komputer pokładowy - wyspecjalizowany komputer zamontowany np. w samolotach lub samochodach spełniający funkcję usługową (np. nawigacja, podawanie informacje o stanie pracy, awariach, średnim zużyciu paliwa itp.).

Komputer przenośny - komputer charakteryzujący się małymi wymiarami i ciężarem, lecz mający zazwyczaj możliwości stacjonarnego komputera klasy PC. Komputery przenośne umożliwiają pracę w każdym miejscu i czasie dzięki zasilaniu pochodzącemu z wbudowanych akumulatorów. Jest często używany przez ludzi pracujących w zawodach wymagających dużej mobilności np. techników pracujących w terenie. Najpopularniejsze odmiany komputerów przenośnych określa się nazwami: palmtop, laptop, notebook i portlabe computer.

Komunikat błędu - informacja wyświetlana na ekranie komputera w momencie powstania błędu w pracy komputera lub programu. Patrz kod błędu.

Konfiguracja - zestaw urządzeń wchodzących w skład systemu komputerowego oraz urządzeń peryferyjnych do niego przyłączonych.

Konsola - urządzenie służące do zdalnej obsługi dużych komputerów (mainframe). Patrz terminal.

Konsola do gier - specjalny, łatwy w obsłudze komputer przeznaczony do celów edukacyjno-rozrywkowych. Programy pisane dla tego typu komputera to zwykle gry komputerowe.

Konto - patrz poczta elektroniczna.

Kontrola parzystości - metoda rozpoznawania błędów w transmisji lub zapisie danych. Polega ona na dołączaniu do bajtu lub grupy bajtów dodatkowego bitu zwanego bitem parzystości. Jeśli ilość jedynek w danym bajcie jest parzysta, bitowi parzystości wpisuje się wartość 0; w przeciwnym wypadku przypisuje mu się wartość 1. Sprawdzanie poprawności sprowadza się do ponownego zliczenia ilości jedynek i porównania ich z zawartością bitu parzystości. Jeśli nie jest ona zgodna z wyżej ustaloną zasadą - oznacza to błąd w danych.

Kontroler - (ang. controller) urządzenie elektroniczne wewnątrz komputera, które umożliwia podłączenie i obsługę dodatkowych urządzeń takich jak na przykład napędy pamięci masowych czy skaner.

Kopia bezpieczeństwa - zapasowa kopia danych zapisana na osobnym nośniku na wypadek awarii. W przypadku uszkodzenia nośnika pozwala ona na odtworzenie zabezpieczonych w ten sposób danych. Poleca się jak najczęstsze sporządzanie kopii bezpieczeństwa.

Kopia piracka - nielegalnie wykonana kopia programu komputerowego. Sporządzanie pirackich kopii jest równoznaczne z kradzieżą programu i podlega karze.

Koprocesor - dodatkowy procesor przeznaczony do konkretnych zastosowań, który pracując odciąża procesor główny pozwalając mu na wykonywanie innych zadań. Wyróżniamy różne rodzaje koprocesorów pełniące odmienne funkcje. Najpopularniejsze z nich to koprocesory arytmetyczne i graficzne.

Korespondencja seryjna - przygotowywanie przez komputer dokumentów (np. listów, etykiet) o podobnej treści różniących się między sobą niewielkimi detalami takimi jak adres, numer, nazwisko. Pozwala to oszczędzić czas zwłaszcza osobom zajmującym się wielkonakładową korespondencją w celach np. reklamowych.

Kość - popularna nazwa określająca moduł pamięci, mikroprocesor lub inny układ scalony. Angielskim synonimem takiej "kości" jest chip.

Kryptografia - dziedzina nauki zajmująca się utajnianiem zapisywanych danych. Patrz ochrona danych.

Krzem - pierwiastek chemiczny o symbolu Si; dobry półprzewodnik będący do dziś podstawowym materiałem służącym do budowy układów elektronicznych.

Kursor - ruchomy graficzny element przedstawiony na ekranie komputera. Kursor tekstowy wskazuje miejsce, w którym wstawiane będą wpisywane przez użytkownika znaki. Inną jego odmianą jest kursor myszki. Kursor bywa też nazywany wskaźnikiem.

Kursywa - odmiana pisma charakteryzująca się lekkim pochyleniem znaków.

L

LAN - (ang. Local Area Network) sieć komputerowa obejmująca mały obszar, instalowana przeważnie w bankach, zakładach pracy, urzędach i uczelniach. Składa się zwykle z jednego głównego komputera zwanego serwerem połączonego kablem z grupą komputerów pomocniczych i urządzeń peryferyjnych.

Laptop - patrz komputer przenośny

Layout - (ang.) układ strony. Zobacz DTP.

LCD - (ang. Liquid Crystal Display) wyświetlacz ciekłokrystaliczny. Wyświetlacze te, w porównaniu ze standardowymi monitorami komputerowymi, charakteryzują się małymi wymiarami i poborem mocy, dzięki czemu są montowane w komputerach przenośnych, hełmach wirtualnych i mini-telewizorach. Spotykamy kolorowe i monochromatyczne wyświetlacze LCD .

LED - (ang. Light Emitting Diode) typ diody emitujący promieniowanie elektromagnetyczne w paśmie widzialnym dla człowieka. Inaczej - dioda świecąca. Element ten może emitować światło w różnych kolorach. Za pomocą 7 diod LED w kształcie kresek połączonych w tzw. wyświetlacz siedmiosegmentowy można przedstawić każdą cyfrę. Grupy takich wskaźników stosowane są z powodzeniem w urządzeniach pomiarowych, kalkulatorach i sprzęcie AGD.

Letter quality - określenie charakteryzujące tryb pracy starszych typów drukarek. Oznacza ono możliwość tworzenia wydruków o przyzwoitej jakości nadających się do przygotowywania korespondencji.

LF - (ang. Line Feed) określenie przesunięcia kursora lub głowicy drukarki o jeden wiersz w dół .

Liczba binarna - liczba zapisana w systemie dwójkowym, w którym używa się tylko zer i jedynek. Patrz binarny system liczbowy.

Liczby losowe - liczby przypadkowo wybrane z danego przedziału. Prawdopodobieństwo pojawienia się każdej z nich jest takie samo. Komputer może tworzyć ciągi takich liczb za pomocą programu zwanego generatorem liczb pseudolosowych.

Licznik rozkazów - rejestr procesora zawierający adres komórki pamięci, z której pobierany jest rozkaz. Dzięki temu licznikowi możliwe jest zachowanie właściwej kolejności przy wykonywaniu poleceń programu.

LIFO - (ang. Last In First Out) metoda przetwarzania danych opierająca się na zasadzie stosu - odkładane na nim dane można odczytywać w kolejności odwrotnej do ich umieszczania (zasada: pierwsze przyszło, ostatnie wyszło). LIFO jest przeciwieństwem przetwarzania FIFO. Patrz kolejka.

Linia programu - wiersz tekstu zawierający jedno lub kilka poleceń napisanych w języku programowania, nakazujących komputerowi podjęcie określonego działania. Program komputerowy może składać się z wielu setek i tysięcy linii.

LISP - (ang. LISt Processing) język programowania wysokiego poziomu, który jest stosowany przy badaniach nad sztuczną inteligencją. LISP charakteryzuje się składnią zawierającą bardzo dużą liczbę nawiasów.

Listing - wydruk treści programu.

Log file - (ang.) plik raportu, nazywany też plikiem rejestracyjnym. Zwiera on zbiór tekstowy szczegółowo opisujący przebieg pewnego procesu, na przykład kompilacji programu czy działania systemu komputerowego. Często zawiera historię zdarzeń lub listę komend wydanych programowi przez użytkownika. Ten typ plików można na ogół rozpoznać po rozszerzeniu LOG lub TXT.

Logika - nauka badająca i określająca zasady poprawnego i niezawodnego wyprowadzania wniosków. W matematyce i informatyce logika jest podstawą w przetwarzaniu danych.

LOGO - język programowania wysokiego poziomu opracowany w latach siedemdziesiątych przez Seymoura Paperta z Instytutu Technologii w Masachusetts, przeznaczony głównie dla młodych programistów. Język ten wprowadza w świat komputerów za pośrednictwem żółwia rysującego na ekranie figury geometryczne takie jak linie i litery. Początkujący informatycy uczą się programowania używając prostych instrukcji języka LOGO.

Logowanie - (ang. login, log-on) procedura umożliwiająca użytkownikowi dostęp do sieci lub programu. Jest równoznaczna z identyfikacją. Z punktu widzenia użytkownika logowanie zazwyczaj ogranicza się do podania swego identyfikatora i hasła. Hasło zabezpieczające jest na ogół tajne, natomiast nazwa użytkownika jest jawna i dostępna dla wszystkich.

LSI - (ang. Large Scale of Integration) technologia tworzenia układów scalonych pozwalająca na umieszczenie bardzo dużej ilości elementów logicznych w jednym układzie scalonym. Typowe mikroprocesory są układami LSI.

Luminofor - fluoryzująca substancja naniesiona na wewnętrzną powierzchnię kineskopu monitora. Luminofor świeci pod wpływem bombardowania go wiązką elektronów wysyłanych przez lampę kineskopu. W kolorowych monitorach spotykamy 3 kolory luminoforu - zielony, czerwony i niebieski.

Ł

Ładowanie - w żargonie komputerowym słowo to określa uruchamianie programów lub wprowadzanie danych do pamięci operacyjnej komputera.

Ładunek elektrostatyczny - ładunek elektryczny skumulowany na powierzchni przedmiotu. Powstaje on na ogół poprzez wzajemne tarcie dwóch materiałów takich jak sucha odzież i plastik. Umieszczenie przedmiotu w polu elektrostatycznym (np. w pobliżu włączonego monitora) również może go naładować takim ładunkiem. Ładunek elektrostatyczny, będąc różnicą potencjału elektrycznego, może wywołać wyładowanie w postaci iskry. Zjawisko to zdolne jest do uszkodzenia urządzeń elektronicznych, w tym również komputera. Dlatego komputer należy podłączać wyłącznie do uziemionego gniazda sieciowego. Uchroni go to przed ewentualną awarią.

Łamanie stron - zbiór czynności prowadzących do określenia układu stron w publikacji i przygotowania jej do druku. Do profesjonalnego łamania stron wykorzystuje się specjalne programy określane mianem DTP.

Łącza danych - elementy techniczne, takie jak interfejsy, wtyczki i przewody, łączące urządzenia komputerowe i służące do przesyłania danych.

Łączny czas dostępu - całkowity czas potrzebny na uzyskanie dostępu do konkretnych danych. Składa się na niego suma pojedynczych czasów zużywanych przez wszystkie urządzenia zaangażowane w przekaz informacji.

M

Macierz dyskowa - system połączonych ze sobą dysków twardych, którego przeznaczeniem jest przechowywanie dużych ilości danych. Macierze dyskowe spotyka się na ogół w serwerach z racji ich dużej pojemności i niezawodności.

Macintosh - rodzina komputerów osobistych produkowana przez amerykańską firmę Apple Computer. Jest ona niekompatybilna z popularnymi komputerami klasy PC. Komputery Macintosh odznaczają się wysoką wydajnością, przyjaznym interfejsem użytkownika, jednolitym wyglądem aplikacji oraz systemem operacyjnym wykorzystującym ideę ikon i okienek.

Magistrala - inaczej szyna lub łącze. Grupa sygnałów elektrycznych umożliwiająca przekaz danych, adresów i sygnałów sterujących pomiędzy podzespołami wewnątrz komputera. Magistrala łączy takie elementy jak pamięć operacyjna, procesor, układy sterujące i karty rozszerzeń.

Magistrala danych - (z ang. data bus) magistrala, po której przesyłane są informacje będące rozkazami i danymi przetwarzanymi przez procesor i związane z nim układy.

Mailbox - (ang.- skrzynka pocztowa) zbiór plików na dysku, w których są przechowywane wszystkie otrzymane pocztą elektroniczną kopie listów lub też listy jeszcze nie wysłane.

Mainframe computer - rozbudowany system komputerowy umożliwiający przechowywanie i szybkie przetwarzanie bardzo dużych ilości danych.

Makropolecenie - ciąg poleceń dla programu definiowany przez użytkownika. Polecenia te łączone są w jeden podprogram, który po uaktywnieniu powoduje automatyczne wykonanie składających się nań instrukcji. Niektóre programy dają możliwość dowolnego tworzenia makropoleceń określanych często nazwą "makro".

Manual - (ang.) podręcznik obsługi komputera lub programu komputerowego.

Mapa pamięci - (ang. memory map) informacja o dokładnym rozmieszczeniu programów, danych, zmiennych i obszarów systemowych w pamięci operacyjnej.

Margin - (ang.) margines.

MB - patrz megabajt.

Megabajt - (ang. megabyte) jednostka określająca porcję informacji w pamięci komputera - jeden magabajt (skrót: MB) = 1024 kilobajtom = 1048576 bajty.

Menu - lista poleceń programu, które użytkownik może uaktywnić. Patrz menu rozwijalne.

Menu rozwijalne - (ang. pull down menu) specyficzny rodzaj menu powszechnie spotykany w systemach operacyjnych wykorzystujących ideę okienek. Charakteryzuje się on obecnością poziomego graficznego paska, na którym widoczne są nazwy kategorii dostępnych w programie funkcji. Wybranie jednej z tych nazw powoduje "rozwinięcie" się dodatkowej listy zawierającej szczegółowy wykaz funkcji, które użytkownik może wybrać. W systemie Windows prawie wszystkie programy wyposażone są w menu rozwijalne.

Merge - (ang. - łączenie) czynność lub funkcja oznaczająca łączenie ze sobą dwóch lub więcej obiektów. Najczęściej dotyczy to plików lub bloków pamięci.

MHz - skrót od megaherc. Jednostka częstotliwości oznaczająca 1 milion herców.

Microsoft - największy na świecie producent oprogramowania. Najpopularniejszymi jego produktami są systemy operacyjne MS-DOS, Micosoft Windows oraz pakiet programów do obsługi biura o nazwie Microsoft Office.

Microsoft Network - (skrót MSN) informatyczna sieć firmy Microsoft udostępniana wszystkim jej klientom.

Microsoft Windows - program firmy Microsoft będący przyjaznym w obsłudze uzupełnieniem systemu MS-DOS. Windows oferuje graficzny interfejs użytkownika w postaci okienek (ang. windows) i ikon wyświetlanych na ekranie. Okienka te reprezentują uruchomione aplikacje. Cechą charakterystyczną systemu Windows jest możliwość wygodnego posługiwania się myszą.

Microsoft Windows 98 - najnowsza wersja 32-bitowego systemu operacyjnego Windows firmy Microsoft, pracująca na komputerach klasy PC. Cechuje ją wielozadaniowość, bardzo wygodny graficzny interfejs użytkownika i możliwość stosowania długich nazw plików.

Microsoft Windows NT - (ang. Windows New Technology) wielozadaniowy, sieciowy system operacyjny firmy Microsoft produkowany z myślą o komputerach pracujących jako serwery. Jest szczególnie polecany użytkownikom oczekującym wydajności i niezawodności.

MIDI - (ang. Musical Instrument Digital Interface) standard łącza (interfejsu) umożliwiający komputerowi sterowanie elektronicznymi instrumentami muzycznymi takimi jak syntezatory, procesory efektów, pulpity mikserskie, a także łączenie tych urządzeń ze sobą.

Mikro - przedrostek określający jednostkę milion razy mniejszą od jednostki podstawowej. Przykład: mikrosekunda, mikrometr.

Mikroelektronika - dział elektroniki zajmujący się miniaturyzacją podzespołów. Tworem mikroelektroniki są między innymi układy scalone, w których próbuje się upakować możliwie dużą ilość elementów elektronicznych na bardzo małej powierzchni.

Mikrokomputer - komputer o małych rozmiarach, w którym funkcje procesora spełnia mikroprocesor, a wszystkie pozostałe podzespoły elektroniczne umieszczone są wraz z nim w jednej małej obudowie. W swoich założeniach mikrokomputer miał pełnić funkcję komputera domowego. Patrz komputer osobisty.

Mikroprocesor - pojedynczy układ scalony zawierający w swej strukturze samodzielną jednostkę centralną zwaną też procesorem. Do najpopularniejszych należą mikroprocesory produkowane przez firmy Intel, AMD, Cyrix i Motorola.

Mikroprzełącznik DIP - (ang. DIP microswitch) zestaw niewielkich przełączników znajdujących się w urządzeniu komputerowym, służących do zmiany konfiguracji i parametrów pracy sprzętu.

Mikrosekunda - jednostka czasu stanowiąca jedną milionową część sekundy.

Mili - przedrostek określający jednostkę tysiąc razy mniejszą od jednostki podstawowej. Przykład: miliwat, milimetr.

Milisekunda - jednostka czasu będąca jedną tysięczną częścią sekundy (skrót: ms)

Minitel - rozległa sieć informatyczna należąca do firmy France Telecom.

MIPS - (ang. milion instructions per second) jednostka szybkości obliczeniowej komputera określająca 1 milion instrukcji na sekundę.

Modem - Modem - (ang. MODulator/DEModulator) urządzenie peryferyjne, przetwarzające dane komputerowe na taką postać, która nadaje się do transmisji po liniach telefonicznych, łączach radiowych i satelitarnych. Dane te przesyłane są zawsze z jednego modemu do drugiego. Modemy można podzielić na: modemy wewnętrzne (w postaci karty rozszerzającej) i zewnętrzne - podłączone kablem do portu szeregowego komputera. Szybkość transmisji danych przesyłanych za pomocą modemów mierzy się w bitach na sekundę (bps).

Modulacja - zmiany amplitudy, częstotliwości bądź fazy fali nośnej odpowiadające wysyłanym sygnałom. Proces modulacji stosuje się między innymi w urządzeniach przesyłających informacje na odległość np. radio czy telewizji.

Moduł pamięci - płytka drukowana z zamontowanymi na niej układami scalonymi pełniącymi funkcję pamięci. Na ogół jest to pamięć typu RAM. Moduł ten wyposażony jest w złącze krawędziowe umożliwiające łatwe podłączenie go bezpośrednio do płyty głównej komputera. Na płycie głównej można zamontować od kilku do kilkunastu modułów pamięci różnych typów. Moduły te różnią się przede wszystkim pojemnością, wewnętrzna architekturą i typem złącza.

Monitor - urządzenie wyposażone w ekran, na którym wyświetlany jest obraz generowany przez komputer. Wspomaga on wizualną komunikację komputera z użytkownikiem. Spotyka się wiele typów monitorów komputerowych różniących się parametrami obrazu i wielkością ekranu.

Monitor kolorowy - monitor wyposażony w kolorowy ekran.

Monitor monochromatyczny - monitor wyposażony w ekran jednokolorowy. Na ciemnym ekranie wyświetlane są jednokolorowe jasne punkty tworzące obraz. Typowe monitory monochromatyczne wyświetlają obraz w kolorze czarno-białym, zielonym lub bursztynowym.

Motorola - amerykański producent podzespołów elektronicznych, w tym mikroprocesorów takich jak np. Motorola 680x0 czy PowerPC. Procesory tej firmy są powszechnie używane w wielu nowoczesnych komputerach takich jak Macintosh.

MPEG - (ang. Motion Picture Expert Group) metoda kompresji obrazów ruchomych zapisywanych na nośnikach komputerowych. Kompresja MPEG polega na zapisywaniu wyglądu tylko wybranych klatek filmu lub też tylko zmieniających się fragmentów obrazu. Pozwala to na zmniejszenie ilości zajmowanej przez film pamięci nawet 100-krotnie. Technologia MPEG znalazła swoje zastosowanie na dyskach CD-I oraz DVD.

MS-DOS - (ang. Microsoft Disk Operating System) 16-bitowy system operacyjny firmy Microsoft do niedawna powszechnie używany w komputerach klasy PC. MS-DOS charakteryzuje się nieprzyjaznym dla użytkownika konwersacyjnym tekstowym interfejsem, brakiem wielozadaniowości i ochrony danych.

Multimedia - (ang. multimedia) technika prezentowania informacji poprzez połączenie w całość takich elementów jak tekst, grafika, dźwięk i film. Aby korzystać z multimediów, potrzebny jest komputer wyposażony co najmniej w napęd dysków CD-ROM i kartę dźwiękową. Dodatkowo komputery bardzo często posiadają modemy i dekodery MPEG. Multimedia charakteryzują się interaktywnością - użytkownik nie jest zmuszony do pasywnego odbioru informacji, lecz może aktywnie uczestniczyć w wydarzeniach zachodzących podczas obsługi programu (zgodne z własnymi preferencjami).

Multiplekser - urządzenie umożliwiające jednoczesne przesyłanie kilku kanałów informacyjnych po jednym łączu danych. Rozwiązanie to stosuje się miedzy innymi w sieciach komputerowych i telekomunikacji.

Multitasking - patrz wielozadaniowość.

Muzyka komputerowa - muzyka stworzona za pomocą komputera wyposażonego w odpowiednie oprogramowanie oraz sprzęt taki jak karta muzyczna.

Mysz - (ang. mouse) bardzo przydatne urządzenie ułatwiające pracę z komputerem. Służy do precyzyjnego wskazywania czegoś na ekranie za pomocą ruchu ludzkiej ręki. Dzięki myszy można obsługiwać komputer prawie bez dotykania klawiatury. Myszy używa się przesuwając ją po stole lub specjalnej podstawce. Ruch ręki przekształcany jest w ruch wskaźnika na ekranie. Przyciskając przyciski myszki wybiera się obiekt znajdujący się pod jej wskaźnikiem.

Mysz optyczna - mysz, której mechanizm nie jest zbudowany w oparciu o podzespoły mechaniczne (kulka i rolki), lecz zestaw optycznych czujników. Mysz taka do swego działania wymaga stosowania specjalnej podstawki.

N

Nagłówek - obszar umieszczony na samej górze strony, logicznie oddzielony od reszty jej zawartości. Naglowek zawiera zwykle informacje ułatwiające poruszanie się po dokumencie (np. numery stron lub nazwy rozdziałów) bądź też różnego typu ozdobniki. Patrz stopka.

Nakładkowanie - technika przetwarzania danych polegająca na ładowaniu do pamięci operacyjnej jedynie tej części programu, która jest aktualnie wykonywana. W razie potrzeby do pamięci ładowana jest następna porcja kodu zwana nakładką lub biblioteką. Nakładkowanie pozwala na sukcesywną obróbkę dużej ilości danych, które nie zmieściłyby się jednocześnie w pamięci komputera.

Nanosekunda - jednostka czasu (skrót ns) odpowiadająca jednej miliardowej części sekundy.

Napęd - (ang. drive) popularna nazwa urządzenia służącego do zapisywania i odczytywania danych z konkretnego zewnętrznego nośnika, np. dyskietki.

Napęd CD-R - odmiana napędu CD-ROM umożliwiająca jednokrotne i nieodwracalne zapisanie danych na specjalnych płytach CD-R. Za ich pomocą można również kopiować zwykłe płyty kompaktowe zawierające muzykę. Napęd CD-R bez problemu odczytuje płyty CD, CD-ROM i CD-RW.

Napęd CD-ROM - urządzenie komputerowe służące do odczytywania płyt CD-ROM z zapisanymi na nich danymi. Większość nowoczesnych komputerów ma w swym wyposażeniu przynajmniej jeden taki czytnik. Napęd CD-ROM i wszystkie jego nowsze odmiany umożliwiają również odsłuchiwanie muzyki ze zwykłych płyt kompaktowych. Napęd CD-ROM bez problemu odczytuje płyty CD, CD-R i CD-RW.

Napęd CD-RW - nowoczesna odmiana napędu CD-R umożliwiająca nie tylko odczyt, ale i wielokrotny zapis płyt. Aby w pełni wykorzystać funkcje tego napędu należy stosować specjalnie przeznaczone dla niego płyty CD-RW. Napęd CD-RW bez problemu odczytuje płyty CD, CD-ROM i CD-R.

Napęd dyskietek - (ang. floppy disk drive) urządzenie do zapisu i odczytu danych z dyskietek. Popularnie nazywa się go również stacją dysków.

Napęd logiczny - (ang. logical drive) jest nieistniejącym fizycznie urządzeniem służącym do przechowywania danych. Podział dysku na napędy logiczne przypomina podział mieszkania na pokoje. Takie nieistniejące napędy utworzone w ramach jednego dysku stałego noszą nazwę partycji. Partycje te rozpoznawane są przez system operacyjny jako osobne urządzenia. Dysk dzieli się na napędy logiczne gdy jego pojemność jest zbyt duża, aby być obsłużona przez system operacyjny lub też dla zachowania porządku.

Napęd magnetooptyczny - urządzenie do odczytu danych z dysków magnetooptycznych.

NASK - Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa - amerykańska organizacja rządowa zajmująca się tworzeniem i administrowaniem rozległych sieci komputerowych.

Nazwa pliku - (z ang. file name) tytuł, nazwa, etykieta nadana określonej porcji danych zapisanych w postaci pliku. Częścią nazwy pliku jest jego rozszerzenie.

Nintendo - japoński producent urządzeń typu konsola do gier.

Nośnik danych - każdy materiał lub połączenie materiałów służące do przenoszenia i przechowywania danych.

Notebook - patrz komputer przenośny.

Notes elektroniczny - (ang. electronic notepad) niewielkie urządzenie elektroniczne zasilane za pomocą baterii służące do przechowywania danych. Wyposaża się je często w funkcje kalendarza, zegarka, notesu i kalkulatora. Urządzenie to znane jest również pod nazwą organizer.

NTSC - (ang. National Television System Comitee) Narodowy Komitet Systemu Telewizyjnego Stanów Zjednoczonych. To także standard kodowania kolorowego obrazu telewizyjnego stosowany w USA.

Numer linii - liczba określająca pionową pozycję kursora w stosunku do pierwszego wiersza edytowanego dokumentu. Wielkość ta wykorzystywana jest przy komputerowym tworzeniu tekstu lub wyszukiwaniu błędów w programach komputerowych.

O

Obraz - informacja możliwa do postrzegania za pomocą ludzkiego oka. W terminologii komputerowej to kompozycja graficzna wyświetlana przez komputer na ekranie.

Obraz odwrotny - obraz obrócony o 180^o lub też negatyw normalnego obrazu.

Obszar chroniony - (ang. protected area) część pamięci, do której ani użytkownik ani zwykły program komputerowy nie mają bezpośredniego dostępu. Do obszaru chronionego możne się dowolnie odwoływać jedynie system operacyjny. Obszary chronione zapewniają systemowi komputerowemu stabilność, co jest szczególnie ważne w urządzeniach o dużej niezawodności (np. serwerach).

Obudowa - element konstrukcyjny tworzący fizyczny szkielet komputera. Obudowa pełni zazwyczaj dwie podstawowe funkcje: estetyczną i ochronną. Spotyka się różne odmiany obudów komputerowych, z których najpopularniejszą jest tower.

Obwód drukowany - płytka z tworzywa sztucznego z naniesionymi na niej elementami elektronicznymi i łączącymi je ścieżkami przewodzącymi. Płytki takie mogą pełnić wielorakie funkcje. Komputer na ogół składa się wielu takich płytek.

Ochrona danych - (ang. data protection) zabezpieczanie danych komputerowych przed kopiowaniem i wglądem osób niepowołanych. Robi się to między innymi za pomocą szyfrowania lub wprowadzania haseł dostępu. Metodę szyfrowania lub hasło dostępu zna jedynie krąg osób uprawnionych do korzystania z zabezpieczonych danych. Ochrona danych to również podstawy prawne przyjęte i przestrzegane w nowoczesnych państwach.

OCR - (ang. Optical Character Recognition) technika rozpoznawania przez komputer pisma odręcznego lub drukowanego. Polega ona na wprowadzeniu obrazu danej strony do pamięci komputera za pomocą skanera lub aparatu cyfrowego i przetworzenia go specjalnym programem. Program taki analizuje z osobna wszystkie znaki znajdujące się na wczytanej stronie i przetwarza je na znaki kodu ASCII tworzące tekst. Pozwala to ominąć żmudny proces ręcznego wpisywania wielu stronic tekstu.

Odzyskiwanie - (ang. recovery) proces przywracania skasowanych lub utraconych danych. Robi się to przy pomocy specjalnych programów. Odzyskiwanie jest możliwe jedynie wtedy, gdy obszar na którym zapisane były dane nie został zamazany przez inne informacje. Odzyskiwanie jest szczególnie utrudnione, gdy próbujemy odtworzyć dane, które zostały stracone w wyniku zawieszenia się systemu operacyjnego lub uszkodzenia nośnika danych.

Off-line - tryb pracy urządzenia lub programu, podczas którego dane nie są odświeżane na bieżąco, lecz pochodzą z dysku naszego komputera. W trybie off-line przeglądamy na przykład czasopisma zapisane na płytach CD-ROM lub odpowiadamy na listy ściągnięte wcześniej z internetu. Przeciwieństwem trybu off-line jest tryb on-line.

Okno - (ang. window) prostokątny element wyświetlany na ekranie komputera. W graficznych systemach operacyjnych takich jak Microsoft Windows, pojawiające się okna zazwyczaj reprezentują uruchomione programy. Okno przeważnie zawiera miejsce do wyświetlania danych, pasek narzędzi, menu oraz pasek stanu.

Okno aktywne - (ang. active window) aktualnie wybrane okno, które ukazuje się nad innymi oknami i komunikuje użytkownika z komputerem.

Okno dialogowe - (ang. dialog window) rodzaj okienka wyświetlanego na ekranie przez program. Okienka takie zazwyczaj dostarczają informacji mającej postać ostrzeżenia, wyjaśnienia, żądania lub zapytania. Zawierają przeważnie kilka aktywnych elementów w postaci menu lub przycisków, które użytkownik może wybrać. Okienka dialogowe służą przede wszystkim do komunikacji człowieka z programem.

OLE - (ang. Object Linking and Embedding) technika łączenia obiektów i wymiany danych pomiędzy aplikacjami uruchamianymi w systemie Microsoft Windows. Łączenie odbywa się za pomocą przenoszenia obiektów tworzonych w jednym programie i osadzania ich w innych programach. Można na przykład wykres arkusza kalkulacyjnego umieścić w edytorze tekstów. Dokonywane w późniejszym czasie zmiany w arkuszu będą pojawiać się również w dokumencie edytora bez konieczności ich aktualizacji.

On-line - tryb pracy urządzenia lub programu, podczas którego dane napływają na bieżąco z zewnętrznego źródła. W trybie on-line może pracować drukarka komputerowa, która drukuje dane tak szybko, jak szybko są one do niej przesyłane. W trybie on-line przeglądamy również strony WWW, które są każdorazowo na bieżąco ściągane z Internetu. Przeciwieństwem trybu on-line jest tryb off-line.

Operacja - polecenie, działanie, zwykle wykonywane przez komputer.

Oprogramowanie - (ang. software) ogół wszystkich programów napisanych dla danego typu komputera. Określa się tak również grupę programów przeznaczonych do realizacji odmiennych zadań np. oprogramowanie DTP, oprogramowanie muzyczne. Przeciwieństwem i zarazem dopełnieniem oprogramowania jest sprzęt komputerowy czyli hardware.

Organizacja pamięci - (ang. memory organization) sposób, w jaki dane są poukładane w pamięci komputera. W dużym stopniu określana jest przez architekturę danego systemu. Właściwa organizacja pamięci umożliwia komputerowi szybkie i bezbłędne odnalezienie danych w dowolnym momencie pracy. Organizację pamięci nazywa się też niekiedy mapą pamięci.

Oryginał - stworzony przez człowieka dokument w formie pisma lub obrazu, niezrozumiały dla komputera. Oryginały są na ogół tworzone odręcznie. Za pomocą specjalnych urządzeń dokumenty takie mogą zostać zamienione na dane komputerowe. Patrz digitalizacja, OCR.

OS/2 - (ang. Operating System/2) system operacyjny firmy IBM przeznaczony dla komputerów klasy PC, wyposażony w graficzny interfejs użytkownika. Jest systemem coraz bardziej popularnym z racji swej nowoczesności i zaawansowanych mechanizmów programowych takich jak wielozadaniowość i wielowątkowość.

Otwieranie - operacja poprzedzająca wykorzystywanie danych zawartych w pliku. Program musi otworzyć plik, zanim odczyta zawarte w nim dane. Po odczycie lub zapisie danych plik jest zamykany.

Overflow - (ang. overflow) komunikat procesora, systemu operacyjnego lub programu komputerowego pojawiający się wtedy, gdy pewien bufor (na przykład stos czy pamięć) zostanie przepełniony danymi lub gdy liczba przetwarzana przez procesor jest zbyt duża.

Overwrite - (ang. overwrite) zapis, który usuwa stare dane zastępując ich miejsce nowymi. Stare dane są wtedy niemożliwe do odtworzenia.

P

Pakiet użytkowy - (ang. suite) zestaw programów umożliwiających użytkownikowi wykonanie określonych zadań przy pomocy komputera.

Paleta barw - zbiór kolorów, które system operacyjny lub program może wykorzystać do drukowania lub wyświetlania na ekranie.

Pamięć buforowa - (ang. cache) patrz pamięć cache.

Pamięć dolna - (ang. low memory) obszar pamięci operacyjnej poniżej 1 megabajta.

Pamięć dynamiczna RAM - patrz DRAM.

Pamięć górna - (ang. Upper Memory Block) długi na 64 kB blok pamięci operacyjnej znajdujący się tuż ponad granicą 1 megabajta. Standardowo obszar pamięci górnej wykorzystywany jest przez system operacyjny.

Pamięć masowa - (z ang. mass memory) patrz pamięć zewnętrzna.

Pamięć nietrwała - (ang. volatile memory) pamięć, której zawartość ulega utraceniu podczas wyłączania lub zerowania komputera. Jest to zwykle RAM.

Pamięć operacyjna - pamięć służąca procesorowi jako notatnik wspomagający wykonywanie programów. Pamięć ta umożliwia tymczasowe przechowywanie przetwarzanych danych i uzyskanych w ten sposób wyników. Do podstawowych zastosowań wystarczy wyposażyć komputer w 16 MB pamięci operacyjnej. Jednak im więcej tej pamięci zainstaluje się w komputerze, tym szybciej pracuje cały system. Na pamięć operacyjną składają się zasadniczo układy typu RAM.

Pamięć podręczna - pomocnicza pamięć urządzenia, wspomagająca wykonywanie obliczeń i przyspieszająca jego działanie. Służy ona do tymczasowego przechowywania danych, na których przeprowadzane są obliczenia. Przykładem pamięci podręcznej są rejestry wewnętrzne procesora oraz pamięć typu cache.

Pamięć rozszerzona - (z ang. expanded or extended memory) obszar pamięci operacyjnej powyżej 1 megabajta określana skrótami EMS lub XMS.

Pamięć stała - (z ang. non-volatile memory) pamięć której zawartość nie ulega utraceniu podczas restartu komputera lub odłączenia od niego zasilania. Pamięć stała bywa często określana jako pamięć nieulotna lub ROM. W pamięci stałej producent zapisuje informacje i dane niezbędne dla prawidłowego działania urządzenia.

Pamięć statyczna - bardzo szybka pamięć typu RAM nie wymagająca ciągłego odświeżania. Obecnie jest ona stosowana do budowy bloków pamięci podręcznej instalowanej między innymi na płytach głównych komputerów.

Pamięć wideo - (ang. VRAM) pamięć typu RAM służąca do przechowywania obrazów i znaków wyświetlanych w danym momencie na ekranie komputera. Pamięć ta jest zwykle zamontowana na karcie graficznej. Jej typowa wielkość przekracza często kilka megabajtów.

Pamięć wirtualna - (ang. virtual memory) wydzielona część dysku twardego wykorzystywana do tymczasowego przechowywania danych nie mieszczących się w istniejącej pamięci RAM. Rozwiązanie to umożliwia uruchamianie programów i przetwarzanie danych na komputerach wyposażonych w zbyt małą ilość pamięci RAM. Dzięki temu można też uruchomić kilka programów działających równocześnie.

Pamięć zewnętrzna - (inaczej pamięć masowa) zespół nośników i obsługujących je urządzeń zwiększających możliwości przechowywania danych przez system komputerowy. Jej zaletą jest dużo większa w stosunku do pamięci operacyjnej pojemność, a wadą - dłuższy czas dostępu do danych. Pamięci masowe są podstawowym wyposażeniem każdego systemu. Pamięć zewnętrzna służy przede wszystkim do przechowywania danych i programów poza komputerem. Jako przykłady pamięci zewnętrznej można wymienić dyskietki, dyski twarde, płyty CD-ROM itp.

Papier ciągły - papier złożony z połączonych kartek ułożonych w "harmonijkę" lub zwiniętych w rolkę. Używany jest on głównie w drukarkach igłowych. Papier ciągły jest przeważnie wyposażony w perforację.

Parametr - (ang. parameter) pewna cecha charakteryzująca obiekt, np. urządzenie (parametry techniczne). To również dodatkowa informacja przekazywana programowi będąca daną wejściową lub określająca sposób wykonywania polecenia przez komputer. Parametry może przekazywać użytkownik lub inny program. Taki rodzaj parametru bywa też nazywany argumentem.

Parkowanie dysku - patrz ścieżka parkowania.

Partycja - (ang. partition) Patrz napęd logiczny.

PASCAL - język programowania wysokiego poziomu wykorzystywany między innymi w opisywaniu algorytmów. Pascal charakteryzuje się dużą elastycznością i strukturalnością składni.

Pasek narzędzi - dodatkowy pasek wyświetlany podczas pracy z niektórymi programami, na którym znajdują się skróty do najczęściej wywoływanych w programie funkcji.

PC - (ang. personal computer) patrz komputer osobisty.

PCI - (ang. Peripheral Component Interconnect) standard 32- i 64-bitowej szybkiej magistrali systemowej o dużej przepustowości danych. Jest on powszechnie stosowany w komputerach PC wyposażonych w procesory klasy Pentium. Magistrala PCI jest dostępna dla innych urządzeń w postaci złączy (slotów) PCI. Karty rozszerzeń przyłączane do złączy PCI mogą pracować dużo wydajniej niż ich karty wyposażone w złącza ISA.

PCI-Burst-Mode - wariant transmisji danych z wykorzystaniem magistrali PCI, w którym na początku porcji przesyłanych danych występuje adres urządzenia docelowego.

PCMCIA - (ang. Personal Computer Memory Card International Association) standard złącza stosowany głównie w komputerach przenośnych. Za jego pomocą można podłączać do komputera miniaturowe karty rozszerzeń zawierające modemy czy moduły pamięci lub zewnętrzne napędy dyskietek, dyski twarde itp.

Pentium - seria szybkich 64-bitowych mikroprocesorów firmy Intel stosowanych w komputerach klasy PC. Nowocześniejsze odmiany tego procesora znane są pod nazwami Pentium MMX, Pentium Pro, Pentium II, Celeron i Pentium III.

Perforacja - (ang. perforation) grupa utworzonych w arkuszu papieru otworów umieszczonych w jednej linii. Pozwala ona drukarce łatwiej przesuwać arkusz w trakcie procesu drukowania. W perforację wyposaża się przeważnie papier ciągły.

Personal Computer - patrz komputer osobisty.

Peryferia - patrz urządzenia peryferyjne.

Pętla - (ang. loop) fragment programu komputerowego, który wykonywany jest określoną ilość razy.

Piksel - (ang. pixel - picture element) punkt wyświetlany na ekranie. Z pikseli składa się każdy obraz komputerowy. Z im większej liczby pikseli składa się obraz, tym lepsza jest jego jakość. Ekran monochromatyczny może wyświetlać tylko jednokolorowe piksele, natomiast kolorowy - piksele o wielu kolorach.

Pin - zewnętrzne złącze układu scalonego, wykonane w postaci cienkiej przewodzącej prąd nóżki. Nóżki układu scalonego wlutowuje się w otwory wywiercone w obwodzie drukowanym lub montuje w specjalnych podstawkach umożliwiających ich szybkie rozłączenie.

Pióro świetlne - urządzenie wskazujące przypominające kształtem długopis. Z założenia jest to przyrząd używany w programach graficznych do rysowania bezpośrednio po ekranie komputera. Pióro świetlne pełni funkcję podobną do myszy komputerowej, ale jest od niej dużo dokładniejsze.

Pirat komputerowy - przestępca zajmujący się nielegalnym kopiowaniem i rozprowadzaniem programów komputerowych z pominięciem opłat licencyjnych i bez wiedzy autora. Piractwo komputerowe jest w świetle prawa przestępstwem. Jest ono jest równoznaczne z kradzieżą.

Plik - (ang. file) zbiór (zestaw) informacji, które tworzą jedną całość. Pliki zapisane są na nośniku pamięci zewnętrznej; mogą zawierać dowolne dane (np. tekst, grafikę czy program). Każdy plik ma swoją unikalną nazwę oraz atrybuty (właściwości). W systemie MS-DOS nazwy plików mogły mieć długość 8 znaków oraz trzyliterowe rozszerzenia informujące o typie danych zawartych w pliku. W obrębie jednego katalogu nie mogą istnieć pliki o tych samych nazwach i rozszerzeniu. Najpopularniejszy obecnie system operacyjny Windows 98 dopuszcza stosowanie nazw składających się z max. 255 znaków.

Plik konfiguracyjny - (ang. configuration file) plik zawierający bieżące ustawienia systemu operacyjnego lub programu. Dane zapisywane do tego pliku przy zakończeniu pracy są wykorzystywane przy następnym uruchamianiu programu. Plikom konfiguracyjnym nadaje się najczęściej rozszerzenie INI.

Plik pomocy - (ang. help file) plik zawierający informacje pomocne podczas pracy z programem. Pliki pomocy odczytywane są przez wyspecjalizowane programy ułatwiające wyszukiwanie żądanej informacji. Czasami pozwalają nawet zadawać proste pytania. Patrz HELP.

Plik startowy - plik opisujący dane konfiguracyjne systemu, odczytywany automatycznie po włączeniu komputera. Plik ten zawiera często ciąg komend uruchamiających rozmaite programy. Typowym plikiem startowym jest plik "autoexec.bat" spotykany w systemie MS-DOS.

Plik tekstowy - (ang. text file) plik zawierający tekst w postaci znaków ASCII lub ANSI. Pliki tekstowe są na ogół tworzone przez programy takie jak edytor tekstu, do których użytkownik ręcznie wpisuje znaki za pośrednictwem klawiatury.

Plik tymczasowy - (ang. temporary file) plik tworzony przez program, w którym zapisywane są potrzebne w trakcie pracy informacje. Jest on kasowany przy opuszczaniu programu. W systemie operacyjnym Windows tworzy się specjalny katalog o nazwie TEMP, do którego programy mogą sobie swobodnie zapisywać wszystkie pliki tymczasowe.

Plik wymiany - (ang. swap file) specjalny plik systemu Windows umieszczany na dysku twardym zawierający dane, które nie mogły zmieścić się w pamięci operacyjnej komputera. Plik wymiany tworzy pamięć wirtualną w systemie Windows.

Ploter - urządzenie peryferyjne pozwalające kreślić skomplikowane rysunki za pomocą kolorowych pisaków. Stosuje się go do tworzenia projektów i rysunków technicznych. Wykorzystują go głównie inżynierowie i projektanci.

Płyta główna - (ang. mainboard) główny podzespół elektroniczny komputera. Na płycie głównej znajdują się złącza dla kart rozszerzających, miejsca na moduły pamięci, procesor, układy obsługi urządzeń peryferyjnych oraz napędów pamięci masowych. Płyta główna wykonana jest jako obwód drukowany o ustalonym formacie (np. AT lub ATX).

Płyta kompaktowa - (ang. Compact Disc Read Only) okrągły dysk wykonany z tworzyw sztucznych, mający ok. 1mm grubości i 12cm średnicy. Dane na płycie CD zapisane są w postaci ścieżek posiadających zagłębienia załamujące światło lasera, co odpowiada stanom 0 i 1. Zagłębienia te formowane są przy pomocy tłoczenia lub wypalania promieniem lasera. Na płycie kompaktowej można zapisać 74 min dźwięku lub 650 MB danych. Dane na tej płycie przechowywane są w postaci cyfrowej. Odtworzenie danych następuje w napędach płyt kompaktowych (ang. CD player) lub też napędach CD-ROM instalowanych w komputerach.

Płyta montażowa - płyta ze ścieżkami pozwalająca montować, łączyć i testować podzespoły elektroniczne. Patrz obwód drukowany.

Płytka drukowana - patrz obwód drukowany.

Poczta elektroniczna - (ang. electronic mail, w skrócie e-mail) bardzo szybki sposób przesyłania danych, plików bądź tekstów z wykorzystaniem internetu lub sieci lokalnej. Adresat może otrzymać wysłaną do niego informację nawet kilka sekund po jej nadaniu. Użytkownicy poczty elektronicznej posiadają chronione hasłem konta (ang. account) opatrzone unikatową nazwą oraz adresem. Są one programowymi odpowiednikami skrzynki pocztowej (ang. mailbox).

Podajnik papieru - mechanizm drukarki lub podobnego urządzenia zasilający je w papier . Drukarka automatycznie pobiera z podajnika kartki papieru, drukuje je i układa na wbudowanej tacce, z której użytkownik może je potem zabrać.

Podprogram - (ang. subprogram) samodzielny, mniejszy program komputerowy, wywoływany najczęściej z innego programu, przeznaczony do wykonywania wydzielonych zadań.

Podtrzymywanie bateryjne - rodzaj alternatywnego zasilania urządzenia w razie braku napięcia sieci. Awaryjne podtrzymywanie pracy komputera w razie zaniku napięcia pozwala zachować dane. Istnieją specjalne urządzenia określane skrótem UPS przeznaczone do bateryjnego podtrzymywania zasilania.

Pointer - (ang.) patrz wskaźnik.

Pojemność - (ang. capacity) łączna ilość informacji, które urządzenie może zapamiętać. Urządzeniem tym może być zewnętrzny nośnik danych (np. dyskietka) moduł pamięci RAM lub np. taśma perforowana. Pojemność jest mierzona w bajtach (albo kilo-, mega- lub giga-bajtach).

Pole - element stanowiący najmniejszą część rekordu. Np. w rekordzie o nazwie "osoba" polami mogą być elementy danych określające "nazwisko", "płeć" lub "stan cywilny".

Polecenie - (ang. command) ciąg znaków reprezentujący określony rozkaz wydawany komputerowi. Np. w systemie MS-DOS polecenie DIR powoduje wyświetlenie zawartości katalogu. Polecenie posiada zwykle listę swoich parametrów, które modyfikują jego działanie.

Poprawność - (ang. validity) zgodność danych otrzymanych z danymi oczekiwanymi. Do weryfikacji danych służą takie techniki jak kontrola parzystości czy stosowanie sum kontrolnych.

Port równoległy - (ang. paraller interface) lub też port LPT (ang. Line printer port) typ łącza komputerowego pozwalającego przesyłać dane równocześnie przez kilka przewodów, co znacznie zwiększa prędkość transmisji. Portu równoległego używa się zwykle do podłączenia drukarki i innych urządzeń peryferyjnych. Port równoległy, zwany też często złączem Centronics, posiada 8 linii danych i kilka sygnałów sterujących. Nowsze odmiany tego portu określane skrótami EPP i ECP mogą przesyłać dane w dwóch kierunkach z dużo większą prędkością.

Port RS 232 - RS-232 najpopularniejszy standard szeregowej transmisji danych. Prawie każdy komputer wyposażony jest w łącze tego typu. Podłączyć do niego można wiele urządzeń takich jak mysz, drukarkę, tablicę graficzną i modem. Szybkość portu RS 232 określa się w bodach (bitach na sekundę).

Port szeregowy - (ang. serial port) lub port COM - typ łącza komputerowego pozwalającego przesyłać dane po jednej linii sygnałowej. Transmisja danych poprzez port szeregowy polega na wysyłaniu serii pojedynczych bitów opatrzonych w bity startu i bity stopu oraz czasami w bit parzystości służący kontroli poprawności przesyłanych danych. Odmianą portu szeregowego jest port RS-232.

Portable computer - (ang.) patrz komputer przenośny.

Porty wejścia/wyjścia - (ang. I/O port) podzespoły elektroniczne opatrzone łączami umożliwiające dwustronną komunikację pomiędzy komputerem i urządzeniem peryferyjnym. Patrz port szeregowy i port równoległy.

PostScript - język opisu strony używany do sterowania urządzeniami drukującymi takimi jak drukarki, naświetlarki i plotery. Patrz układ strony.

Power PC - typ nowoczesnego i szybkiego mikroprocesora firmy Motorola.

Powtarzanie kodu klawisza - wielokrotne i automatyczne wyświetlanie jednego znaku na monitorze spowodowane przyciśnięciem klawisza i nie zwalnianiem go przez określoną ilość czasu. Znak taki jest wyświetlany do momentu zwolnienia klawisza przez użytkownika. Klawiatury komputerów klasy PC posiadają wbudowaną funkcję powtarzania znaków.

Prędkość transmisji - (ang. transfer speed) szybkość, z jaką dane są przesyłane pomiędzy urządzeniami służącymi do ich transmisji.

Priorytet - inaczej ranga lub stopień ważności przypisany danym lub urządzeniom. Informacje o wyższym priorytecie są przetwarzane w pierwszej kolejności.

Procedura - (ang. procedure) złożony sposób postępowania składający się z pomniejszych kroków. To również wydzielona część programu komputerowego opatrzona w unikatową nazwą, pozwalająca na wielokrotne wykonywanie ciągu pewnych instrukcji. Podział programu na procedury poprawia jego czytelność i pomaga w usuwaniu błędów.

Procesor - (ang. processor lub CPU) grupa podzespołów elektronicznych stanowiąca główna część komputera, odpowiedzialna za realizację najważniejszych jego funkcji. Na procesor składają się między innymi jednostka arytmetyczno-logiczna (ALU), jednostka sterująca (ang. control unit) i pamięć podręczna (np. grupa rejestrów). Od szybkości procesora zależy wydajność całego systemu. Procesor wykonuje programy napisane kodzie maszynowym Współczesna mikroelektronika pozwala na zawarcie wszystkich komponentów procesora w jednym układzie scalonym zwanym mikroprocesorem.

Prodigy - komercyjna sieć informatyczna oferująca użytkownikom dostęp do archiwów plików, grup dyskusyjnych, baz danych, poczty elektronicznej i innych usług.

Program antywirusowy - (ang. anti-virus program) program narzędziowy usuwający z systemu wirusy komputerowe. Czasami profilaktycznie chronią one system przed zarażeniem wirusem. Z uwagi na pojawiające się systematycznie nowe wirusy, programy antywirusowe należy często aktualizować.

Program demonstracyjny - (ang. demonstration program) program komputerowy pozbawiony niektórych funkcji udostępniany darmo lub pół darmo przez producenta. Jego zadaniem jest prezentacja możliwości samego programu i zachęcenie użytkownika do kupna jego pełnej wersji. Niektóre programy demonstracyjne (popularnie zwane demami) nie oferują żadnej funkcji użytkowej i są jedynie pokazem możliwości programistów. Prezentują one tylko wyrafinowane efekty graficzne i dźwiękowe.

Program drugoplanowy - program działający w tle aktualnie używanego programu. W systemie operacyjnym Windows prawie wszystkie nieaktywne (to jest schowane pod spód) okienka reprezentują jakiś program drugoplanowy.

Program instalacyjny - (ang. setup program) program służący do instalowania nowego oprogramowania na danym komputerze. Proces instalacyjny polega na kopiowaniu programu na dysk twardy, konfigurowaniu jego podstawowych właściwości oraz dostosowaniu systemu operacyjnego do pracy z nową aplikacją.

Program interaktywny - rodzaj programu komputerowego, który charakteryzuje się utrzymywaniem stałego kontaktu z użytkownikiem. Aplikacja taka natychmiast reaguje na poczynania obsługującego ją człowieka wyświetlając różne komunikaty, pokazując animacje i wydając dźwięki.

Program komputerowy - (ang. computer program) zbiór poleceń zapisany w kodzie maszynowym przeznaczony do wykonania przez komputer. Za jego pomocą maszyna ta może przetwarzać dane, rozwiązywać zadania i wykonywać wiele innych funkcji. Programy komputerowe mogą wykonywać swoje zadania bez informacji pochodzących od użytkownika, zazwyczaj jednak operują na danych wprowadzanych przez człowieka. Programy pisane są przez ludzi, gdyż komputer sam z siebie nie jest w stanie stworzyć zupełnie nowego programu. Programy komputerowe nazywane są również aplikacjami.

Program ładujący - (ang. boot loader) krótki program znajdujący się na dysku systemowym, ładujący system operacyjny do pamięci komputera.

Program maszynowy - (ang. machine program) program komputerowy napisany w kodzie maszynowym.

Program narzędziowy - (ang. utility program) typ programu pełniącego jakieś funkcje usługowe. Mogą to być prace edycyjne, regulacyjne, nadzorcze i inne, pomagające utrzymać komputer w należytej kondycji.

Program rezydentny - (ang. resident program) program komputerowy pozostający w pamięci operacyjnej komputera nawet po pozornym zakończeniu pracy programu. Pozwala to na jego uaktywnienie się bez konieczności ponownego uruchamiania. Program taki zajmuje jednak miejsce w pamięci komputera, dlatego też nie poleca się uruchamiania na raz większej liczby programów rezydentnych.

Program testujący - (ang. test program) program należący do kategorii oprogramowania narzędziowego, służący do sprawdzania działania komputera, zainstalowanych na nim programów i urządzeń peryferyjnych.

Program użytkowy - program przydatny szerokiej grupie użytkowników. Należą do nich np. arkusz kalkulacyjny, edytor tekstu i program graficzny.

Programowanie - (ang. programming) proces tworzenia oprogramowania komputerowego, na który składają się takie etapy pracy jak: projektowanie programu, jego pisanie (programowanie właściwe), kompilacja, testowanie i aktualizowanie.

PROLOG - (ang. PROgramming in LOGic) język programowania wysokiego poziomu, opracowany przez francuskich naukowców, używany głównie do rozwiązywania problemów związanych z systemami ekspertowymi i sztuczną inteligencją.

PROM - (ang. Programable ROM ) typ pamięci stałej ROM, pozwalający na jednokrotny zapis informacji do "czystego" modułu tej pamięci. Proces zapisu danych nazywa się programowaniem pamięci i powoduje trwałe i nieodwracalne zmiany w jej strukturze wewnętrznej.

Prostownik - urządzenie elektryczne zamieniające prąd zmienny na stały. Większość prostowników działa w oparciu o diody lub mostki diodowe. Prostowniki stosowane są do budowy zasilaczy.

Protokół komunikacyjny - (ang. protocol) określony sposób przesyłania danych określający metodę wysyłania, odbierania i kontroli poprawności przesyłu informacji pomiędzy urządzeniami komputerowymi.

Przełącznik DIP - (ang. DIP microswitch) zestaw mikroprzełączników znajdujących się w urządzeniu komputerowym, służących do trwałej zmiany jego ustawień i parametrów. Obecnie odchodzi się od stosowania mikroprzełączników na rzecz programowego i automatycznego ustawiania wszystkich parametrów sprzętu. W założeniu rozwiązanie to ma ułatwić obsługę osobom mało doświadczonym.

Przeplot - (ang. interlace) technika wyświetlania obrazów komputerowych wyższej rozdzielczości na monitorach niższej klasy. Polega na pokazywaniu na przemian linii nieparzystych i parzystych. Posiada ona mankament w postaci dokuczliwego migotania obrazu.

Przerwanie - (ang. interrupt) Informacja przekazywana procesorowi, zmuszająca go do natychmiastowego przerwania wykonywanego właśnie zadania i podjęcia innego, określanego przez przerwanie. Po zakończeniu procedury obsługującej dane przerwanie procesor powraca do realizacji zawieszonego wcześniej zadania. Przerwanie może wynikać z działania samego programu lub też pochodzić z urządzenia zewnętrznego domagającego się obsłużenia go przez procesor.

Przesyłanie danych - (ang. data transmission) proces przekazywania informacji pomiędzy urządzeniami elektronicznymi za pomocą łączy. Nierzadko dane są przesyłane na dużą odległość. Do transmisji danych służą między innymi takie urządzenia jak karty sieciowe, modemy, sieci komputerowe oraz łącza kablowe, światłowodowe, radiowe i satelitarne.

Przesyłanie równoległe - (ang. parallel transmission) metoda jednoczesnego przesyłania wielu bitów. Każdy przesyłany bit przekazywany jest po osobnej linii. Patrz port równoległy.

Przesyłanie szeregowe - (ang. serial transmission) przesyłanie danych po jednej linii w postaci pojedynczych bitów ujętych w bloki. Patrz port szeregowy.

Przetwarzanie danych - (ang. data processing) proces analizy, modyfikacji i magazynowania danych z wykorzystaniem konkretnych narzędzi. Narzędziem takim może być komputer i wtedy proces ten nazywa się komputerowym przetwarzaniem danych.

Przetwornik analogowo-cyfrowy - (ang. analog-to-digital converter, skrót A/D) urządzenie zamieniające wielkości analogowe na odpowiadające im ciągi liczb przedstawione w postaci dwójkowej zrozumiałej dla komputera. Najczęściej spotykaną wielkością zamienianą na postać cyfrową jest napięcie elektryczne.

Przetwornik cyfrowo-analogowy - (ang. digital-to-analog converter, skrót D/A) urządzenie zmieniające dane dwójkowe (zapis cyfrowy) na sygnał analogowy.

Przewijanie - przeglądanie ekranu lub okienka, których zawartość jest tak duża, że nie że nie jest widoczna w całości. Aby zobaczyć niewidoczny fragment, przesuwa się zawartość ekranu w górę lub w dół, bądź w prawo i lewo. Robi się to za pomocą myszki lub klawiatury.

Przyjazny dla użytkownika - określenie programu, który jest łatwy w obsłudze. Programy przyjazne użytkownikowi charakteryzują się "intuicyjnym" sposobem obsługi.

PS/2 - seria komputerów klasy PC produkowana swego czasu przez firmę IBM. To również typ modułów pamięci przeznaczonych do płyt głównych opartych o mikroprocesory 486 i Pentium.

Public-Domain-Software - darmowe oprogramowanie, którego kopiowanie i sposób wykorzystywania nie są w żaden sposób ograniczone. Program uzyskuje taki status jedynie na skutek jawnej deklaracji jego autora.

Pull-down menu - (ang.) patrz menu rozwijane.

R

RAM - (ang. Random Access Memory) podstawowy rodzaj pamięci zainstalowanej w komputerze do której maszyna może zapisywać i odczytywać dane. Jest typem pamięci o dostępie swobodnym, co znaczy, że w dowolnym momencie można sprawdzić zawartość dowolnej jej komórki. Pamięć RAM jest pamięcią ulotną, czyli że jej zawartość znika po odłączeniu zasilania. Pamięci RAM składają się zazwyczaj na pamięć operacyjną i pamięć wideo,

RAMDAC - układ scalony zainstalowany na karcie graficznej zawierający specjalny przetwornik cyfrowo-analogowy. Jego zadaniem jest zamiana cyfrowej postaci obrazu na sygnał analogowy odbierany i wyświetlany przez monitor.

RAM-dysk - (ang. RAM-disk) sposób organizacji części pamięci operacyjnej komputera, umożliwiający korzystanie z niej jak z dysku. Wydzielony w ten sposób fragment pamięci zachowuje się tak, jak gdyby był jeszcze jednym napędem dysków zainstalowanym w systemie. Jako że RAM-dysk jest oparty na pamięci RAM, jego zawartość znika po odłączeniu zasilania.

Raster - zbiór punktów tworzących określony wzór. Punkty te, różniąc się od siebie wielkością lub wzajemną odległością umożliwiają pokazanie odcieni.

Recovery - (ang.) odzyskiwanie. Mechanizm przywracania usuniętych danych za pomocą wyspecjalizowanych programów narzędziowych. Przywrócenie danych jest możliwe, gdy obszar nośnika na którym informacja była zapisana, nie został zajęty przez inne dane.

Rejestr - (ang. register) niewielka pamięć podręczna będąca częścią składową jednostki centralnej. Procesor komputera zawiera zwykle całą grupę rejestrów. To również nazwa systemowego pliku konfiguracyjnego tworzonego przez system Windows.

Rekord danych - (ang. data record) zbiór informacji o określonym formacie i cechach, pozwalający na ich przechowywanie i obróbkę. Częścią składową rekordu jest pole. Bazy danych operują na rekordach danych.

Relacyjna baza danych - baza danych, w której informacje są ze sobą wzajemnie związane. Pozwala to na szybkie znalezienie poszukiwanej grupy informacji.

Reset - procedura natychmiastowego przerwania pracy wszystkich podzespołów komputera i przygotowania do ich ponownego uruchomienia. Może być wywołana przez program lub też wciśnięcie przez użytkownika przycisku RESET znajdującego się na przedniej ściance komputera. Po "zresetowaniu" komputer zachowuje się tak, jak gdyby został dopiero włączony.

Restart - przerwanie i ponowne rozpoczęcie pracy komputera inicjowane przez system operacyjny. Restart komputera jest koniecznością w przypadkach zainstalowania nowych programów lub podzespołów elektronicznych.

RGB - (ang. Red Green Blue) sposób przedstawiania kolorów za pomocą mieszania barw podstawowych: czerwonej (ang. red), zielonej (ang. green) i niebieskiej (ang. blue). Stuprocentowe nasycenie wszystkich trzech barw daje w efekcie biel, zerowe nasycenie - czerń. Z uwagi na niedoskonałe przedstawianie niektórych barw zwłaszcza przy druku, w zastosowaniach profesjonalnych używa się innych reprezentacji kolorów takich jak CMYK czy Lab.

RISC - (ang. Reduced Instruction Set Computer) typ bardzo wydajnego procesora o zredukowanej liście rozkazów. Zamiast jednej skomplikowanej instrukcji uruchamiany jest szereg prostszych, wykonywanych znacznie szybciej rozkazów.

Robot - sterowana przez komputer, programowalna maszyna zdolna do automatycznego wykonywania wielu prac. Dzięki wbudowanym czujnikom potrafi ona rozpoznawać otoczenie i dostosowywać do niego swe działanie. Roboty stosowane są w pracy w fabrykach, wojskowości, laboratoriach i wielu innych dziedzinach. Bez większego problemu potrafią pracować w ciężkich i szkodliwych dla człowieka warunkach, mogą wykonywać prace monotonne i niebezpieczne. Dzięki tym zaletom wynajdywane są coraz to nowe dziedziny dla ich zastosowania.

Rodzaj czcionki - patrz czcionka.

ROM - (ang. Read Only Memory) pamięć tylko do odczytu w postaci układu elektronicznego (na ogół układu scalonego) montowanego w urządzeniach komputerowych. Zawartość tej pamięci ustalana jest za pomocą specjalnych zabiegów technologicznych w czasie procesu produkcyjnego. Kiedy pamięć ROM opuści fabrykę, danych w niej zapisanych nie da się już zmodyfikować. Odmianami pamięci ROM umożliwiającymi ich ponowne zaprogramowanie są PROM, EPROM i EEPROM.

ROM BIOS - pamięć typu ROM zawierająca BIOS, umieszczona na płycie głównej komputera.

Routine - patrz procedura.

Rozdzielczość - (ang. resolution) inaczej dokładność. Termin używany dla określenia stopnia uszczegółowienia pewnej wielkości. Im większa jest rozdzielczość danych opisujących pewien rzeczywisty obiekt (np. obraz lub dźwięk), tym lepiej jest ją w stanie opisać i przetworzyć komputer. Dla przykładu rozdzielczość ekranu to ilość punktów tworzących wyświetlany obraz. Zwykle podaje się ilość punktów (pikseli) w poziomie oraz w pionie. Im więcej pikseli wyświetlanych jest jednocześnie na ekranie (lub drukowanych na drukarce), tym wyższa rozdzielczość i lepsza jakość uzyskiwanego obrazu.

Rozkaz - (ang. order, command) patrz polecenie.

Rozpoznawanie mowy - (ang. speech recognition) technika umożliwiająca analizowanie ludzkiej mowy i przekładanie jej na język identyfikowalny przez komputer. Pozwala to na wydawanie komputerowi poleceń słownych za pomocą mikrofonu i karty dźwiękowej.

Rozpoznawanie znaków - patrz OCR.

Rozszerzenie - (ang. file extension) ciąg znaków będących drugim członem nazwy pliku i oddzielonym znakiem kropki (.) od członu pierwszego. Zazwyczaj określa on typ danych zawartych w danym pliku (np. rozszerzenie BMP oznacza plik graficzny zawierający bitmapę). Nazwy plików w systemie MS-DOS umożliwiały stosowanie 3 literowych rozszerzeń. System Windows 98 pozwala na tworzenie nazw plików o długości do 255 znaków, w których rozszerzenia mogą mieć dowolna długość z tego zakresu.

Rzeczywistość wirtualna - (ang. virutal reality) wizja przestrzeni przedstawiana przez komputer za pomocą realistycznej trójwymiarowej grafiki. Wraz ze wzrostem mocy obliczeniowej komputerów, rzeczywistość wirtualna nosi znamiona coraz większej realności. Nowoczesne gry komputerowe coraz częściej umożliwiają nam podróż do wirtualnej rzeczywistości.

S

Schemat blokowy - diagram przedstawiający strukturę wykonywanych operacji, ich wzajemne relacje oraz schemat przepływu informacji między poszczególnymi blokami funkcjonalnymi programu. Schemat blokowy pełni zasadniczą role na etapie projektowania programu.

SCSI - (ang. Small Computers Systems Interface) standard łącza umożliwiający podłączenie do komputera osobistego nawet 8 urządzeń peryferyjnych. Charakteryzuje się ono dużą przepustowością informacji i łatwością podłączania dodatkowych komponentów. Do złącza SCSI możliwe jest przyłączenie takich elementów jak skaner, drukarka czy dysk twardy.

Sektor - (ang. sector) jednostka podziału dysku będąca malutkim wycinkiem jego powierzchni. Sektory leżące w jednakowej odległości od środka dysku składają się na ścieżki. Sektor stanowi najmniejszy i niepodzielny fragment dysku przechowujący dane.

Serwer - (ang. server) specjalny komputer dołączony do sieci komputerowej, którego oprogramowanie pozwala na przykład sterować działaniem sieci lub udostępniać przyłączonym do niej komputerom swoje zasoby. Serwer jest zazwyczaj komputerem o dużej mocy obliczeniowej wyposażonym w pamięci o bardzo dużych pojemnościach.

Serwer internetowy - serwer podłączony do sieci internet dostępny pod konkretnym adresem internetowym. Serwery internetowe świadczą swym użytkownikom wiele usług takich jak przesyłanie danych poprzez sieć, poczta elektroniczna (ang. e-mail) oraz dostęp do stron WWW.

Shareware - typ oprogramowania komputerowego, którego użytkowanie jest bezpłatne przez określony okres czasu (najczęściej 30 dni). Po sprawdzeniu możliwości programu użytkownik jest zobowiązany do wniesienia opłaty za użytkowanie, bądź usunięcia go ze swego komputera.

Sieć komputerowa - (ang. network) grupa komputerów i urządzeń peryferyjnych połączonych ze sobą w sposób umożliwiający wymianę informacji i dzielenie wspólnych zasobów. Do ich wzajemnego łączenia służą specjalne podzespoły elektroniczne takie jak karty sieciowe, rozgałęźniki (HUB), specjalne przewody i wtyczki. Wyróżnia się sieci: lokalną (LAN), miejską (MAN) lub rozległą - WAN. Jedną z odmian sieci rozległej jest internet.

Sieć lokalna - (ang. Local Area Network) sieć o niewielkim zasięgu, w której zazwyczaj występuje jeden komputer główny (serwer plików) i kilka komputerów korzystających z jego zasobów. Sieć LAN oparta jest zwykle na architekturze Peer-to-Peer lub Klient-Serwer.

Sieć neuronowa - zbiór połączonych ze sobą bramek logicznych i układów pamięci imitujących strukturę i działanie mózgu ludzkiego. Szacuje się, iż mózg ludzki zawiera około 100 miliardów takich układów przetwarzających i 100 bilionów połączeń. Tak połączone elementy wykazują zdolność do inteligentnego analizowania informacji i uczenia się. Niektóre programy funkcjonują na zasadzie sieci neuronowej.

Sieć peer to peer - sieć lokalna bez wyodrębnionego komputera głównego, w której komputery połączone są według schematu każdy z każdym.

Sieć rozległa - (ang. Wide Area Network) sieć tworząca logiczną całość i zapewniająca przyłączonym do niej komputerom wymienianie pomiędzy sobą danych na duże odległości z pomocą dowolnej infrastruktury technicznej.

SIMM - (ang. Single In-Line Memory Module) moduł pamięci przeznaczony do zamontowania na starszych płytach głównych wyposażonych w procesory 386 i 486.

Skaner - (ang. scaner) urządzenie peryferyjne służące do digitalizacji obrazów i wczytywania ich do pamięci komputera w postaci cyfrowej. Dokładność odwzorowania zależy od rozdzielczości uzyskiwanej przez skaner. Rozdzielczość skanera mierzy się w punktach na cal (DPI). Skaner może digitalizować takie dokumenty jak zdjęcia, negatywy, przezrocza (slajdy), teksty i grafiki.

Składnia - (ang. syntax) podstawowe, bardzo ścisłe reguły określające sposoby stosowania i zapisu poleceń składających się na język programowania.

Skok napięcia - nagła zmiana napięcia w sieci elektrycznej. Może ona doprowadzić do zakłóceń w pracy komputera i urządzeń peryferyjnych, błędów obliczeń, a w skrajnych przypadkach nawet do ich uszkodzenia. Przed skokami napięcia można się chronić stosując listwy zasilające wyposażone w filtry przeciwzakłóceniowe lub specjalne urządzenia takie jak zasilacz awaryjny.

Software - (ang.) patrz oprogramowanie.

Sortowanie - (ang. sort) proces układania danych według określonego kryterium, na przykład rosnąco od A do Z. Złożoność sposobu sortowania zależy od możliwości użytego oprogramowania. W automatyczne procedury sortowania wyposażone są na ogół programy takie jak baza danych czy arkusz kalkulacyjny.

Spacja - (ang. space) znak odstępu, wolnego miejsca w tekście, oznaczany w kodzie ASCII numerem 32. Znak spacji wywołuje się poprzez naciśnięcie podłużnego klawisza u dołu klawiatury. Klawisz ten popularnie określany jest jako "spacja".

Specyfikacja - (ang. computer specification) bardzo szczegółowy opis parametrów określających elementy składowe sprzętu komputerowego lub oprogramowania.

Spooler - program narzędziowy umożliwiający drukowanie dokumentu bez konieczności przerywania pracy programu zlecającego drukowanie. Fachowo nazywa się to drukowaniem w tle. Spooler jest na ogół integralną częścią systemu operacyjnego. Jego praca polega na przejęciu danych przeznaczonych do drukowania, umieszczeniu ich we własnej podręcznej pamięci, a następnie przesyłaniu ich systematycznie do drukarki bez konieczności nadzoru użytkownika. Umożliwia to np. drukowanie listu w czasie, gdy użytkownik pisze już następny tekst. Zjawisko to jest klasycznym przykładem wielozadaniowości systemu operacyjnego.

Sprawdzanie pisowni - (ang. spell checking) narzędzie stanowiące wyposażenie edytora tekstu, dokonujące analizy tekstu pod kontem poprawności ortograficznej (w bardziej zaawansowanej formie także poprawności gramatycznej). Funkcja ta działa na zasadzie porównywania napotkanych w tekście wyrazów ze słownikiem zapisanym w pamięci. Przy niezgodności wyrazu ze wzorcem edytor sygnalizuje to np. podkreślając wyraz na ekranie.

Spreadsheet - (ang.) patrz arkusz kalkulacyjny.

SRAM - (ang. static RAM) szybka pamięć RAM nie wymagająca ciągłego odświeżania. Jej struktura wewnętrzna zbudowana jest oparciu o tzw. przerzutniki. Zawartość tej pamięci znika w momencie zaniku zasilania. Jej cena jest z reguły dużo wyższa od cen pamięci konwencjonalnych. Stosowana jest głównie jako pamięć podręczna będąca wyposażeniem płyt głównych i mikroprocesorów.

Stacja dysków - patrz napęd dyskietek.

Stacja robocza - (ang. workstation) komputer o dużej mocy obliczeniowej używany przez jednego użytkownika, stosowany zazwyczaj do obróbki grafiki, CAD, CAM lub symulacji komputerowej.

Sterownik - (ang. device driver) niewielki program stosowany do obsługi urządzenia peryferyjnego lub komponentu komputera. Bez odpowiedniego sterownika korzystanie z danego urządzenia często nie jest w ogóle możliwe. Zastosowanie oryginalnego (tj. dostarczonego przez producenta) sterownika danego sprzętu pozwala optymalnie wykorzystać jego możliwości.

Sterownik drukarki - (ang. printer driver) sterownik używany do obsługi drukarki danego typu przez system operacyjny.

Stopka - (ang. footer) ostatni wiersz tekstu na stronie zazwyczaj wizualnie oddzielony od reszty dokumentu. Zawiera on na ogół informacje dodatkowe takie jak np. numer strony. Patrz nagłówek.

Stos - (ang. stack) pamięć typu LIFO stanowiąca fragment pamięci operacyjnej komputera. Jest ona automatycznie zarządzana przez procesor lub system operacyjny. Stos jest udostępniany uruchomionym programom i pomaga im w zarządzaniu danymi.

Streamer - (ang.) urządzenie peryferyjne zapisujące dane na taśmie magnetycznej. Mała prędkość działania oraz dosyć duża pojemność czynią je przydatnym jedynie do sporządzania kopii bezpieczeństwa danych komputerowych.

String - (ang.) typ danych będący ciągiem znaków. Może on składać się z dowolnej kombinacji liter, cyfr i znaków specjalnych. Typowym reprezentantem danej tego typu jest tekst.

Strona - (ang. page) samodzielna część dokumentu tekstowego, wizualnie odpowiadająca pojedynczej kartce papieru. To również element struktury podziału pamięci operacyjnej komputera.

Strona kodowa - (ang. codepage) zestaw danych umożliwiający wyświetlanie znaków pisanych charakterystycznych dla alfabetu danego języka. W przypadku języka polskiego dotyczy to takich liter jak: "ą,ę,ć,ź,ż,ó,ł,ń". Zainstalowanie właściwej strony kodowej jest warunkiem uzyskania tych znaków na ekranie i drukarce.

Struktura drzewa (ang. tree structure) struktura danych charakteryzująca się występowaniem elementów nadrzędnych (węzły) i podrzędnych. Elementy położone najniżej w tej strukturze określane są jako liście, zaś element najwyższy jako korzeń. Katalogi na dysku komputerowym mogą mieć strukturę drzewa. Patrz drzewo wyszukiwania.

Suma kontrolna - (ang. checksum) jedna z metod kontroli błędów polegająca na dodawaniu do porcji danych pewnej liczby. Jej wartość ustalana jest na podstawie skomplikowanych obliczeń dokonywanych na wszystkich elementach składowych danej porcji informacji. Jeżeli przy ponownym obliczaniu suma kontrolna nie jest zgodna z wartością początkową, oznacza to błąd w danych. Prostą odmianą tej metody jest kontrola parzystości.

Symbol - (ang. symbol) znak reprezentujący dany literę, cyfrę lub inny obiekt.

Symulacja komputerowa- (ang. computer simulation) sztuczne modelowanie i analiza rzeczywistego zjawiska w celu prześledzenia jego skutków. Można na przykład przeprowadzić na komputerze symulację wysadzenia budynku w celu optymalnego rozstawienia ładunków wybuchowych. Wielką popularnością cieszą się gry komputerowe zwane symulatorami. Najbardziej znane z nich to symulatory lotu i jazdy samochodem. Jedną z odmian symulacji jest tworzona przez komputer rzeczywistość wirtualna.

Syntax - (ang.) patrz składnia.

Syntax error - (ang. syntax error) błąd komunikowany przez kompilator języka programowania wywołany nieprawidłowym zapisem w programie komputerowym. Najczęstszą przyczyną jego pojawienia się jest niezgodność zapisu ze składnią języka.

Synteza mowy - generowanie przez komputer dźwięków odpowiadających mowie ludzkiej. Synteza ta jest dokonywana na podstawie analizy tekstu zapisanego w danym języku. Do syntezy i rozpoznawania mowy przez komputer wymagane są odpowiedni sprzęt i oprogramowanie.

Syntezator - (ang. synthesizer) urządzenie elektroniczne wykorzystywane do generowania dźwięków. Nowoczesne syntezatory są bardzo skomplikowanymi komputerami zdolnymi do tworzenia bardzo realistycznej i świetnie brzmiącej muzyki. Praktycznie każda karta dźwiękowa jest wyposażona w mniej lub bardziej zaawansowany syntezator.

System ekspertowy - system składający się z bazy danych, programu wykonującego symulację decyzyjną i interfejsu użytkownika, przeznaczone do rozwiązywania kompleksowych problemów nie możliwych do realizacji za pomocą prostego algorytmu. Systemy ekspertowe bardzo często korzystają z idei sieci neuronowych.

System heksadecymalny - (ang. hexadecimal system) matematyczna metoda przedstawiania liczb stosująca jako podstawę liczbę 16. W systemie tym do zapisu liczb stosuje się cyfry od 0 do 9 oraz litery od A do F.

System liczbowy - ujednolicony sposób przedstawiania liczb. W informatyce najczęściej stosowany jest system dwójkowy, szesnastkowy i dziesiętny.

System operacyjny - podstawowe oprogramowanie, które umożliwia zarządzanie i kontrolę systemu komputerowego. Bez niego komputer nie może funkcjonować. System operacyjny jest ładowany zaraz po włączeniu zasilania komputera i jest obecny w jego wnętrzu przez cały czas jego pracy. Do najpopularniejszych systemów operacyjnych zalicza się MS-DOS, Windows, UNIX, OS/2 i system komputerów Macintosh.

Sztuczna inteligencja - (ang. Artificial Intelligence) oprogramowanie komputerowe próbujące naśladować proces decyzyjny człowieka, posiadające zdolność inteligentnego reagowania na zaistniałą sytuację. Najczęściej jest ono wyposażone w bardzo dużą bazę danych i posiada zdolność uczenia się. Parz sieć neuronowa.

Szyfrowanie - (ang. encoding, encrypting) konwersja informacji z postaci jawnej na postać tajną, mającą zagwarantować przesyłanym danym pełną poufność i niedostępność dla osób postronnych. Do odczytania zaszyfrowanej wiadomości jej odbiorca musi posiadać specjalny klucz za pomocą którego wiadomość zaszyfrowano.

Szyna - patrz magistrala.

Szyna adresowa - (z ang. adress bus) magistrala zapewniająca przekaz adresów określających położenie danych się w pamięci operacyjnej komputera. Szyna adresowa łączy procesor, pamięć i urządzenia sterujące znajdujące się na płycie głównej.

Szyna danych - patrz magistrala danych.

Szyna lokalna - (ang. local bus) magistrala systemowa o dużej przepustowości, służąca do bezpośredniego łączenia urządzeń wymagających szybkiej wymiany danych takich jak procesor, karta graficzna itp. Jest ona integralnym składnikiem płyty głównej. Do sterowania magistralą systemową wykorzystywane są specjalne układy elektroniczne. Współczesne szyny lokalne działają z częstotliwością od 33 do 100 MHz. Najpopularniejsze z nich oznaczane są określeniami Local Bus, PCI i AGP.

Szyna sterująca - (ang. control bus) grupa linii elektrycznych przekazująca sygnały sterujące procesora na zewnątrz. Wykorzystywane są one do współpracy jednostki centralnej z pozostałymi podzespołami komputera. Szyna sterująca jest odpowiednikiem systemu nerwowego u żywych organizmów. Patrz magistrala.

Ś

Ścieżka - (ang. track) wszystkie sektory dysku leżące w jednakowej odległości od jego środka. Dysk składa się z wielu takich ścieżek przypominających okręgi centrycznie ułożone wokół osi obrotu. Patrz cylinder.

Ścieżka dostępu - (ang. path) zapis określający położenie danego katalogu lub pliku w hierarchicznej strukturze dysku. Patrz struktura drzewa.

Ścieżka obwodu drukowanego - bardzo cienka linia przewodząca prąd elektryczny, łącząca elementy znajdujące się na obwodzie drukowanym. Jedna płytka drukowana może łącznie zawierać całe kilometry ścieżek.

Ścieżka parkowania - specjalna ścieżka dysku twardego, nad którą zostaje przesunięta głowica odczytująco-zapisująca, gdy dysk jest w stanie wyłączenia. Parkowanie dysku zmniejsza szansę uszkodzenia nośnika i przedłuża jego żywotność. Nowoczesne dyski automatycznie parkują swoje głowice po odłączeniu zasilania.

Środowisko - (ang. environment) określenie szeroko postrzeganego systemu komputerowego. Na opis takiego środowiska składają się cechy sprzętu, oprogramowania, sposobu obsługi, parametrów technicznych itp. Dużo częściej mówi się jednak o środowisku programowym ściśle wynikającym z wykorzystywanego w danym komputerze systemu operacyjnego. Konkretne programy komputerowe są przeznaczone do uruchamiania w określonym środowisku programowym np. Windows.

Światłowód - typ przewodu zbudowanego z przezroczystych włókien sztucznych, pozwalającego na przesyłanie wiązki światła. Światłowody doskonale nadają się do przesyłania sygnałów cyfrowych, co wykorzystują budowniczy sieci komputerowych. Łącza światłowodowe charakteryzują się bardzo dużą bezbłędnością i przepustowością danych.

T

Tabela - (ang. table) forma organizacji danych, w którym informacje poukładane są w wierszach i kolumnach tworzących siatkę. Tabele poprawiają czytelność i ułatwiają człowiekowi pracę z dużymi blokami informacji. Niektóre typy programów, takie jak arkusze kalkulacyjne i edytory tekstu, pozwalają na dowolne stosowanie tabel.

Tablica alokacji plików - (ang. File Allocation Table) patrz FAT.

Tablica graficzna - (ang. tablet) urządzenie peryferyjne służące do wprowadzania grafiki do komputera za pomocą specjalnego pióra oraz podkładki z czujnikami.

Tabulatory - (ang. tabulators) niedrukowalne znaczniki w edytorach tekstu pomagające w formatowaniu dokumentu. Tabulator jest znakiem podobnym do znaku spacji, tyle że reprezentowany przez niego odstęp jest dłuższy. Do wprowadzania tabulatorów służy klawisz Tab znajdujący się po lewej stronie klawiatury.

Talerz - (ang. plate) płaska, obracająca się ze stałą prędkością powierzchnia pokryta materiałem magnetycznym. Stanowi ona integralną część każdego dysku. Niektóre dyski twarde posiadają po kilka talerzy, na których informacje zapisywane są dwustronnie. Na talerzach magnetycznych przechowywane są informacje binarne reprezentowane przez zbiór namagnesowanych odpowiednio punktów.

Taśma magnetyczna - cienki pasek tworzywa sztucznego pokryty warstwą materiału magnetycznego, dający możliwość zapisu i odczytu danych w postaci punktów magnetycznych reprezentujących dane binarne. Taśma magnetyczna wykorzystywana jest powszechnie w magnetofonach kasetowych i streamerach.

Taśma perforowana - pasek materiału (najczęściej papieru) na którym zapisywano dane w postaci otworów. Dziś taśma perforowana nie jest już używana.

TB - patrz terabajt.

Tekst - (ang. text, string) ciąg znaków alfanumerycznych zawierający litery, cyfry i znaki specjalne.

Tekst wyjustowany - (ang. justified text) tekst ułożony tak, aby poszczególne wiersze ściśle przylegały do obu bocznych marginesów strony. Oprócz tekstu wyjustowanego wyróżniamy teksty wyśrodkowane oraz wyrównane do lewego lub prawego marginesu.

Telefaks - urządzenie pozwalające przesyłać kopie dokumentów za pomocą linii telefonicznej. Niektóre karty rozszerzające typu FaxModem umożliwiają wysyłanie i odbieranie faksów z wykorzystaniem komputera.

Telekomunikacja - dziedzina nauki zajmująca się przesyłaniem informacji na duże odległości. Informacje te mogą mieć dowolną postać taką jak mowa, obraz, dźwięk czy dane komputerowe. W telekomunikacji wykorzystuje się techniki przesyłowe oparte o sygnały elektryczne, fale radiowe, fale świetlne i inne.

Teletekst - system przesyłania informacji połączony z transmisją telewizyjną. Nowoczesne odbiorniki telewizyjne wyposażone są w funkcje odczytywania stron teletekstu. Praktycznie każdy kanał telewizyjny posiada swoją własną informację teletekstową.

Terabajt - jednostka określająca porcję informacji w pamięci komputera - jeden terabajt (skrót: TB) = 1024 gigabajty = 1048576 magabajty = 1073741824 kilobajtom = 1099511627776 bajty.

Terminal - zestaw składający się najczęściej z monitora i klawiatury, umożliwiający użytkownikowi współpracę z komputerem głównym. Terminale można podzielić na nieinteligentne (końcówki komputera) i inteligentne (mające zdolność przetwarzania informacji). Do terminali można zaliczyć także urządzenia takie jak bankomaty, które komunikują się z centralnym komputerem banku w celu weryfikacji stanu konta. Komputer główny wraz z terminalami tworzy system wielostanowiskowy. Patrz komputer główny i konsola.

Test uruchomieniowy - patrz autokontrola.

Tezaurus - program umożliwiający znajdowanie synonimów danego wyrazu, będący wyposażeniem niektórych edytorów tekstu.

TIFF - (ang. Tag Image File Format) najbardziej popularny format pliku graficznego stosowany w technice DTP. Obrazy TIFF mogą być kompresowane bez strat jakości, co pozwala na zmniejszenie rozmiaru zawierającego je pliku.

Timer - układ scalony lub program komputerowy generujący sygnały w bardzo regularnych odstępach czasu. Timery sprzętowe stosowane są między innymi do taktowania zegara systemowego komputera, a programowe do zaawansowanego sterowania uruchomionymi aplikacjami.

Tomograf komputerowy - urządzenie używane do diagnostyki medycznej, pozwalające na bezinwazyjne uzyskiwanie obrazów organów wewnętrznych człowieka.

Toner - substancja w postaci czarnego grafitowego proszku używana jako barwnik do drukowania w drukarkach laserowych i kserokopiarkach. Jest ona nanoszona na papier i utrwalana termicznie.

Touch screen - patrz ekran dotykowy.

Tower - typ obudowy komputera o kształcie podłużnego prostopadłościanu ustawionego pionowo. Rozróżniamy rozmaite warianty obudów tego typu, a konkretnie: minitower, miditower, hightower.

Tpi - (ang. Tracks Per Inch) jednostka gęstości zapisu określająca ilość ścieżek przypadających na cal nośnika.

Track - patrz ścieżka.

Trackball - urządzenie, które jest odpowiednikiem komputerowej myszki. Podobnie jak mysz posiada ono kulkę. Jest ona umiejscowiona u góry obudowy, skąd łatwo można nią manipulować palcami. Aby używać Trackball'a nie trzeba poruszać nim po stole. Dlatego też Trackball'e były do niedawna powszechnie stosowane w komputerach przenośnych zamiast myszy.

Traktor - urządzenie w drukarce(najczęściej igłowej) przesuwające papier wyposażony w perforację.

Transceiver - urządzenie nadające i odbierające sygnały radiowe.

Transformator - urządzenie służące do zmiany napięcia prądu przemiennego. Trasformatory służą między innymi do budowy zasilaczy.

Transmisja - (ang. transmission) przekaz, przesyłanie.

Transmisja asynchroniczna - (ang. asynchronous transmission) metoda przesyłania danych charakteryzująca się brakiem osobnego sygnału pomagającego w czasowej synchronizacji przesyłu poszczególnych porcji informacji. Wykorzystywana jest między innymi przez porty szeregowe, modemy i sieci komputerowe,

Transmisja danych - (ang. data transmission) patrz przesyłanie danych.

Transmisja równoległa - (ang. parallel transmission) patrz przesyłanie równoległe.

Transmisja synchroniczna - (ang. synchronous transmission) sposób przesyłania danych, w którym występuje mechanizm synchronizujący przepływ informacji w czasie.

Transmisja szeregowa - (ang. serial transmission) patrz przesyłanie szeregowe.

Tranzystor - element elektroniczny zbudowany z kilku warstw materiału półprzewodnikowego, służący do wzmacniania sygnałów elektrycznych. Jest on podstawowym składnikiem wykorzystywanym do budowy bramek logicznych.

Tryb chroniony - (ang. protected mode) tryb pracy procesora, w którym wyodrębniane są w pamięci obszary chronione. Zabezpiecza on przed bezprawnym zapisem przez aplikacje danych do tych obszarów pamięci, w których znajdują się już inne informacje (np. inne programy).

Tryb z przeplotem - patrz przeplot.

TWAIN - standard transmisji danych pomiędzy programami i urządzeniami peryferyjnymi używanymi do zapisu obrazu takimi jak skaner i kamera cyfrowa.

Twarde przejście - pojęcie spotykane w edytorach tekstu, oznaczające przejście do nowego wiersza po naciśnięciu klawisza Enter.

Twardy dysk - patrz dysk twardy.

U

Układ elektroniczny - zestaw połączonych ze sobą elementów elektronicznych, tworzących pewną funkcjonalną całość. Wszystkie urządzenia komputerowe zbudowane są z wysoce specjalizowanych układów elektronicznych.

Układ klawiatury - sposób rozmieszczenia poszczególnych znaków na klawiaturze komputera. Istnieją różne typy klawiatur fabrycznie wyposażone w różne układy klawiszy. Polska klawiatura określana jest jako QWERTZ (pierwsze litery na klawiaturze), anglosaska zaś jako QWERTY. Układ klawiatury można zmienić przez stosowanie specjalnych programów. Nie zamieniają one jednak przycisków na klawiaturze, lecz jedynie znaki pojawiające się w komputerze po ich naciśnięciu.

Układ pamięci - układ scalony, który może przechowywać dane. Istnieją układy pamięci rozmaitych typów np. RAM, SRAM, ROM, PROM, EPROM, EEPROM.

Układ scalony - (ang. integrated circuit) zintegrowany układ elektroniczny o niewielkich rozmiarach zbudowany na bazie płytki krzemowej (lub innej technologii). Składa się on z dużej liczby elementów takich np. jak tranzystory, rezystory i bramki logiczne. Elementy te są zatopione w obudowę z tworzywa, ceramiki lub metalu chroniącą je przed uszkodzeniami. Układ scalony posiada specjalne wyprowadzenia zwane popularnie "nóżkami" służące do podłączenia go do innych układów elektronicznych.

Układ strony - (ang. layout) zbiór parametrów dokumentu określających między innymi jego docelowy format, szerokość marginesów, ilości wierszy na stronie i liczbę kolumn. Layout definiuje też sposób rozmieszczenia elementów takich jak tekst czy grafika na drukowanej stronie. Patrz łamanie stron.

UNIX - rozwinięty przez firmę AT&T wielozadaniowy i wielodostępny system operacyjny wykorzystywany do zarządzania dużymi komputerami. UNIX jest systemem bardzo stabilnym i niezawodnym, dlatego jest instalowany na większości komputerów pracujących jako serwery danych. Największe obecnie serwery internetowe pracują w oparciu o system UNIX. Istnieje wiele odmian tego systemu znanych pod różnymi nazwami i pochodzącymi od różnych producentów. Obecnie dużą popularnością cieszy się Linux - darmowy system operacyjny podobny do UNIX-a.

Update - (ang.) aktualizować; zastępować dane lub programy ich nowszymi odpowiednikami.

Upgrade - (ang. Uaktualnienie) patrz aktualizacja.

UPS - patrz zasilacz awaryjny.

Urządzenia peryferyjne - (ang. Peripheral devices) urządzenia współpracujące z komputerem, lecz nie stanowiące jego obowiązkowego wyposażenia (np. drukarka, skaner). Urządzenia peryferyjne poszerzają możliwości komputera o funkcje, których sam nie jest w stanie wykonać.

Urządzenie wejściowe - (ang. input device) urządzenie peryferyjne służące do wprowadzania danych do komputera. Należą do nich między innymi mysz, klawiatura, skaner i joystick.

Urządzenie wskazujące - (ang. pointing device) urządzenie peryferyjne służące do wskazywania elementów na ekranie lub też wykonywania innych czynności jak np. rysowania. Pozwala ono komputerowi na analizowanie ruchu ręki użytkownika. Najpopularniejszymi urządzeniami tego typu są mysz, tablica graficzna, pióro świetlne i joystick.

Urządzenie wyjściowe - (ang. output peripheral) urządzenie peryferyjne służące do przenoszenia efektów pracy komputera na zewnętrzne nośniki rozpoznawalne przez człowieka (np. obraz, dźwięk, dotyk). Najpopularniejsze urządzenia wyjściowe to drukarka, monitor i głośniki. Patrz hardcopy.

User group - (ang. user group) grupa użytkowników pracująca w sieci, w jakiś sposób wyodrębniona spośród pozostałej grupy osób. Mogą to być użytkownicy tego samego sprzętu, oprogramowania, mający w sieci podobne uprawnienia i wymieniający się między sobą informacjami.

Usługi on-line - typ usług świadczonych przez sieć komputerową jej użytkownikowi. Patrz on-line.

Usuń - (ang. delete, erase) komenda wydawana programowi przez użytkownika, usuwająca z dysku wskazany obiekt, najczęściej plik lub katalog. Usunięte z dysku elementy można niekiedy odzyskać.

Utility - (ang.) patrz program narzędziowy.

V

Valid - (ang.) patrz poprawność.

Variable - (ang.) patrz zmienna.

VAX - rodzina komputerów wyprodukowanych przez firmę Digital Equipment Corp., wykorzystywanych głównie do prac nad sztuczną inteligencją i tworzenia grafiki komputerowej.

VESA - (ang. Video Electronics Standard Association) stowarzyszenie producentów kart graficznych i monitorów stawiające sobie za cel ustalanie standardów wśród produkowanych urządzeń graficznych.

VESA LocalBus - (ang. Vesa Local Bus, skrót VLB) patrz szyna lokalna.

Video-CD - odmiana płyty kompaktowej mogąca oprócz dźwięku zawierać również informacje o obrazie. Do odczytywania takich płyt wymagane jest posiadanie specjalnego czytnika (napędu). Popularną obecnie odmianą płyt wizyjnych jest DVD.

Virtual reality - patrz rzeczywistość wirtualna.

W

WAN - (ang. Wide Area Network) patrz sieć rozległa.

Wejście do sieci - patrz logowanie.

Wersja beta - (ang. beta version) prototyp ostatecznej wersji programu komputerowego. Wersje beta są celowo rozpowszechniane w celu przybliżenia ich zalet przyszłym użytkownikom, pozwalając zarazem na wykrycie błędów nie skorygowanych w procesie tworzenia programu.

Wideo - (ang. video) szeroko pojęte zjawisko tworzenia, przechowywania i przetwarzania obrazu przeznaczonymi do tego urządzeniami wraz z wieńczącym wszystko aktem oglądania go przez człowieka.

Wielozadaniowość - (ang. multitasking) cecha nowoczesnego systemu operacyjnego. System taki pracuje na zasadzie podziału czasu procesora pomiędzy kilka równolegle wykonywanych zadań. Przełączanie pomiędzy poszczególnymi zadaniami jest tak szybkie, że użytkownikowi wydaje się, iż są one wykonywane jednocześnie. Najpopularniejszymi systemami wielozadaniowymi są Windows, UNIX, OS/2 i system komputerów Macintosh.

Wiersz - (ang. row) poziomy obszar w którym znajdują się znaki. Wiersz tekstu znaczy to samo co linijka tekstu.

Wild card - (ang). znaki specjalne używane podczas przeszukiwania katalogów, zasobów sieci Internet, bazy danych czy zasobów komputera. W wyszukiwaniu plików znak "?" zastępuje dowolny znak, a symbol "*" dowolny wyraz, lub część wyrazu. Przykłady zastosowań: poszukując słowa "komputer" odnajdziemy je podając kryterium: "kom?uter". Kiedy użyjemy kryterium "*kompute*" możemy odnaleźć nie tylko wyraz "komputer", ale również: "komputery", "komputerowy" i "komputeryzacja".

Windows - patrz Microsoft Windows.

Windows 98 - patrz Microsoft Windows 98.

Windows NT - patrz Microsoft Windows NT.

Wirus komputerowy - (ang. computer virus) mały program, który infekuje system operacyjny lub programy użytkowe. Infekowanie to polega na powielaniu własnego kodu i doklejaniu go do coraz to innych zbiorów na dysku. Wirus potrafi nieraz zarazić nawet wszystkie pliki w komputerze. Ten proces "rozmnażania" się wirusa nie ogranicza się do jednego komputera - infekcję łatwo przenieść na inne maszyny poprzez dyskietki czy sieć. Wirusy komputerowe można podzielić na niegroźne, to jest takie, które w jakiś wymyślny sposób objawiają swoja obecność (np. wypisują zabawne komentarze na ekranie lub wygrywają wesołe melodie) nie czyniąc przy tym żadnych szkód. Są też jednak i szkodliwe wirusy wywołujące utratę danych, a nawet fizyczne uszkodzenie sprzętu komputerowego.

Workstation - patrz stacja robocza.

Wpisywanie "bez echa" - wprowadzanie do komputera znaków (np. hasła dostępu) z klawiatury, bez możliwości zobaczenia ich na ekranie. To również jeden z możliwych trybów pracy terminala komputerowego.

Wprowadzanie danych - proces umieszczania danych w pamięci komputera. Do wprowadzania danych służy cała grupa przyrządów zwana urządzeniami wejściowymi.

Wskaźnik - (ang. pointer) wartość określająca położenie danych w pamięci komputera. Wskaźnik jest odpowiednikiem adresu lub też adresem komórki pamięci, która zawiera inny adres. To również nazwa kursora myszy lub innego urządzenia wskazującego widocznego na ekranie.

Wskaźnik myszy - (ang. mouse pointer) nieodzowny element graficznego interfejsu użytkownika służący do wskazywania obiektów na ekranie, wykonywania na nich działań i wydawania poleceń. Graficznie reprezentowany jest zwykle przez strzałkę lub podobny symbol.

Współrzędne - para liczb (lub trzy liczby w grafice trójwymiarowej) określająca położenie obiektu na ekranie komputera.

WWW - (ang. World Wide Web) zbiór wszystkich hipertekstowych dokumentów dostępnych w sieci internet. Dokumenty te bywają też nazywane "stronami". Wiele firm reklamuje swoje usługi z wykorzystaniem tej techniki. W ten sposób można również dokonywać zakupów, prowadzić korespondencję, przeglądać oferty. Praktycznie każdy użytkownik komputera posiadający dostęp do internetu może stworzyć własną stronę WWW i umieścić na niej dowolne informacje. W ramach sieci WWW istnieją specjalne komputery pomagające wyszukiwać określony przez użytkownika typy informacji.

Wydruk - dane komputerowe przeniesione na papier lub inny możliwy do przeczytania przez człowieka nośnik. Może on przedstawiać tekst, zdjęcia, grafikę lub inne elementy. Wydruki sporządza się za pomocą urządzeń takich jak np. drukarka.

Wygaszacz ekranu - (ang. screen saver) program komputerowy który uaktywnia się po dłuższej bezczynności użytkownika. Główną jego funkcją jest ochrona kineskopu monitora, który wypala się nierównomiernie, jeśli przez dłuższy czas wyświetlany jest na nim ten sam obraz. Dlatego wygaszacz całkowicie wyłącza ekran lub wypełnia go przesuwającymi się elementami graficznymi.

Wykres kołowy - (ang. pie chart) typ wykresu popularnie nazywany plackiem, na którym dane przedstawione są w formie koła podzielonego na wycinki o różnych proporcjach. Szczególnie nadaje się on do przedstawiania zależności strukturalnych danej wielkości, np. zawartości procentowej części w całości.

Wykres słupkowy - typ wykresu, na którym dane przedstawione są za pomocą słupków (pionowych lub poziomych) o różnej wysokości. Słupki te mogą być różnokolorowe i składać się z wielu warstw. Jednym z możliwych wariantów jest trójwymiarowy wykres słupkowy.

Wyrównywanie tekstu - (ang. justify) ustawianie parametrów tekstu określających jego położenie względem marginesów. Tekst może być wyśrodkowany, wyjustowany albo wyrównany do lewego lub prawego marginesu.

WYSIWYG - (ang. What You See Is What You Get) technika umożliwiająca uzyskanie wydruków zgodnych z ich wyglądem przedstawionym na ekranie komputera. Niektóre programy pozwalają na pracę w trybie WYSIWYG dając tym użytkownikowi stały wgląd w końcowy efekt. Programy wykorzystujące tę technikę to przeważnie edytory tekstów i programy graficzne.

Wysoka rozdzielczość - (ang. high resolution) patrz grafika wysokiej rozdzielczości.

Wyświetlacz - urządzenie na którym komputer wyświetla informacje dla użytkownika. Najpopularniejszymi typami wyświetlaczy są monitory ekranowe i LCD.

Wyświetlacz siedmiosegmentowy - patrz LED.

Wywołanie - (ang. call) komenda wykorzystywana przez program główny do uruchomienia podprogramu. Po zakończeniu pracy podprogramu komputer wraca do miejsca w programie głównym, z którego nastąpiło wywołanie. Wywołanie to również próba dodzwonienia się do konkretnego abonenta sieci telefonicznej.

Z

Zabezpieczanie danych - patrz ochrona danych.

Zabezpieczanie przed kopiowaniem - to zbiór technik sprzętowo-programowych stosowanych przez producentów oprogramowania. Celem tego jest utrudnienie nielegalnego kopiowania ich programów. Zabezpieczenia te chronią firmy produkujące software przed nieuchronnymi stratami wynikającymi z działalności piratów komputerowych.

Zabezpieczenie przed zapisem - mały przełącznik umieszczony na dyskietce, uniemożliwiający dokonanie jakichkolwiek zmian w danych znajdujących się na niej. Pozwala to zabezpieczyć się przed przypadkowym skasowaniem cennych informacji lub zamazaniem ich przez wirusy komputerowe.

Zapis - proces zapisywania danych w komórkach pamięci operacyjnej komputera lub na zewnętrznym nośniku danych, np. dyskietce.

Zasilacz - przyrząd umożliwiający podłączenie urządzenia do źródła energii elektrycznej o parametrach innych, niż wymaga tego samo urządzenie. Podzespoły komputerowe potrzebują na ogół zasilania prądem stałym o małym napięciu (z reguły niższym niż 24V). Sieć elektryczna dostarcza prądu zmiennego o napięciu 220V, którym nie da się bezpośrednio zasilić komputera. Zadaniem zasilacza jest więc zamiana prądu zmiennego na stały i obniżenie jego napięcia. Spotyka się wiele różnych typów zasilaczy. Głównymi podzespołami składowymi zasilacza są prostownik i transformator.

Zasilacz awaryjny - (ang. Uninterruptible Power Supply) urządzenie pozwalające na stabilizowanie napięcia zasilającego system komputerowy. W razie zaniku napięcia w sieci elektrycznej zasilacz awaryjny dostarcza przez pewien czas energii z własnego akumulatora, dając użytkownikowi czas na zapis danych i bezpieczne wyłączenie komputera. W ten sposób do minimum zmniejsza się ryzyko uszkodzeń w strukturze danych i oprogramowaniu.

Zasoby - (ang. resources) ogół urządzeń i podzespołów wchodzących w skład systemu komputerowego.

Zawieszenie się - nagłe przerwanie pracy programu lub systemu operacyjnego komputera. Zawieszenie może być spowodowane wprowadzeniem błędnych danych, wydaniem niedozwolonych komend, uszkodzeniem programu, niewystarczającymi zasobami wolnej pamięci lub zakłóceniami z zewnątrz. Nowoczesne systemy operacyjne są w miarę odporne na wyżej wymienione czynniki i umożliwiają niezakłóconą pracę innych programów nawet pomimo nieodwracalnego zawieszenia się jednego z nich.

Zegar czasu rzeczywistego - (ang. real time clock) podtrzymywany bateryjnie zegarek elektroniczny wbudowany w komputer. Zegar ten odmierza normalny czas i datę, czyniąc je wiadomymi dla programów i systemu operacyjnego. Z informacji tych korzystają programy narzędziowe oraz wszelkiego typu programowe kalendarze, notatniki i organizatory.

Zegar czasu systemowego - patrz zegar czasu rzeczywistego.

Zegar taktujący - wbudowane w komputer elektroniczne urządzenie, przeznaczone do generowania sygnału o dużej częstotliwości. Sygnał ten służy do koordynacji pracy poszczególnych podzespołów komputera. Im wyższą częstotliwość sygnałów generuje zegar taktujący, tym szybciej komputer wykonuje obliczenia. Współczesne mikroprocesory taktowane są sygnałami o częstotliwościach rzędu setek megaherców.

Zestaw znaków - zbiór wszystkich znaków możliwych do wyświetlenia lub wydrukowania. Zestaw ten może być parametrem opisującym klawiaturę, system operacyjny, czcionkę lub urządzenie wyjściowe takie jak np. drukarka.

Zgodność - patrz kompatybilność.

Zgubione klastry - klastry na dysku, które nie są aktualnie przydzielone żadnemu z plików ani nie są oznaczone jako klastry wolne do wykorzystania. Zagubione klastry są błędem w organizacji dysku i objawiane są przez komunikaty o błędach odczytu. Powstają one na skutek błędu programu lub też wyłączenia komputera bez uprzedniego zamknięcia systemu operacyjnego. Zagubione klastry można odzyskać wykorzystując do tego programy narzędziowe, np. ScanDisk.

Złamanie zabezpieczenia - usunięcie zabezpieczeń umieszczonych przez producenta w oprogramowaniu lub sprzęcie informatycznym. Umożliwia to dostęp do danych chronionych lub też sporządzanie nielegalnych kopii programów. Łamanie zabezpieczeń jest niezgodne z prawem i podlega karze. Łamaniem zabezpieczeń zajmują się na ogół hackerzy i piraci komputerowi. Patrz ochrona danych, zabezpieczenie przed kopiowaniem.

Złącze - (ang. interface) patrz interfejs.

Złącze równoległe - patrz port równoległy.

Złącze szeregowe - patrz port szeregowy.

Zmiana kroju pisma - opcja dostępna w większości edytorów tekstu, umożliwiająca zmianę parametrów pisma w opracowywanym dokumencie. Patrz czcionka.

Zmienna - (ang. variable) wartość ulegająca zmianie. Programy komputerowe mogą opierać swe działanie na wielu zmiennych.

Znak @ - (ang. at sign) symbol potocznie określany nazwą "małpa" stosowany powszechnie w zapisie adresów internetowych.

Znak końca linii - (ang. End of line) znacznik wstawiany do tekstu w miejscu, gdzie użytkownik wcisnął klawisz Enter. Sygnalizuje on koniec bieżącego akapitu. Na znacznik ten składa się z reguły ciąg 2 specjalnych znaków: LF (ang. Line feed - następna linia) oraz CR (ang. carriage return - powrót kursora do początku wiersza).

Znak końca transmisji - (ang. End of transmission) krótki, unikalny ciąg danych dołączany na koniec bloku informacji przesyłanych między urządzeniami komputerowymi. Jego zadaniem jest zasygnalizowanie tym urządzeniom, że przesłany blok danych był ostatnim.

Znak końca zbioru - (ang. End of file) znacznik sygnalizujący programowi fakt, iż przeczytana ze zbioru (pliku) informacja była ostatnim elementem zbioru.

Znaki - zbiór wszystkich liter, cyfr, znaków przestankowych i symboli specjalnych.

Znaki końca - specjalne znaczniki dołączane do ciągu danych przetwarzanych przez komputer. Najczęściej spotykane to znaki końca linii, końca transmisji i końca zbioru.

Znaki sterujące - specjalne znaki dołączane do danych, których zadaniem jest przekazywanie urządzeniu komputerowemu określonych rozkazów. Przykładem mogą być znaki sterujące działaniem drukarki wysyłane do niej przez program kierujący wydrukiem.

Zoom in - (ang.) funkcja programu umożliwiająca powiększanie elementów wyświetlanych na ekranie komputera. Z reguły wyposażone są w nią programy pracujące w trybie WYSIWYG.

Zoom out - (ang.) funkcja odwrotna do zoom in służąca do pomniejszanie elementów wyświetlanych na ekranie.

Źródło - (ang. source) wydruk treści programu napisanego w konkretnym języku programowania. Pliki zawierające takie wydruki nazywane są plikami źródłowymi. Źródłem nazywane też bywa miejsce określające położenie plików przeznaczonych do kopiowania.